Bola pichoq - qadimdan ishlatilib kelinayotgan bolalar uchun
moslab yasalgan pichoq tun Chala buzar pichog ining t ig i btirzidan
qayrilib. dastasiga yopilgan b o iad i. Bu pichoqni qadimda qmga, solib
belda osib yurilgan. Uni yana kalla buzarj
Chustda chala avzal deb
yuritadilar.
Mardona pichoq - pichoqsozlar kishilarning yoshiga qarab. har xil
pichoqlar ishlaganlar. katta yoshdagi kishilar uchun ishlangan pichoqlar
"mardona pichoq" debyuntilgan U turli-tum an ko'nm shga ega bo'lib
ajoyib qilib bezatiladi T ig i p o iatd a n yasalgan pichoqlar alohida
ajralib turgan. Bez.atilishiga qarab to rt turga. sodda pichoq, guldor
pichoq, chilmix gulli va zufta pichoqlarga bo iin ad i
Sodda pichoq - qadimdan uy-ro‘zg ‘or ishlarida ishlatiladigan
oddiy pichoq Unga hech qanday gill yoki naqsh solinmaydi, hasham si/
b o iad i. U juda k o p ishlatiladi. Har bir xonadonda ko
rish mumkin
Guldor pichoq - pichoqchilikda gulli pichoq deb ham yuritiladi
Uning dasta hamda tig ig a gul solingan b o ia d i, chiroyli pichoq
Chilmix gulli pichoq (qirqmix gulli pichoq) - pichoqchilikda pichoq
turlaridan biri b o iib , uni chilmixa pichoq deb ham yuritiladi. Lining
dastasiga
chilmixlar qoqib, guldor qilib yasaladi, u qadimdan ishlatib
kelinadi.
Rufta pichoq - tig in in g yuzi sidirg‘asiga charxlangan b o iad i
"Rufla" tojikcha so‘z b o iib , sidirilgan m a’nosini anglaladi. Bu
pichoqning yuziga zok (achchiq tosh) surtiladi va ishlatib o'tm as
qilinsa, o ‘tkirlash uchun charxlanmay qayraladi. M argilonda: qayroqi.
lekin charxlanadigan turi charxi deb yuritiladi. Q o'qonda bu pichoqni
rufta deb yuritiladi. Ruftani dami charxlanmaydi.
Dastasining tuzilishiga k o ‘ra pichoqlar yog och sopli,
suyak soph,
dandon sopli, o 'n besh sadafli turlarga b o iin ad i. Yog‘och dastali
pichoq - y o g ‘och suqma sopli. yog‘och sopli pichoq deb ham yuritiladi.
Suqmasi yog'ochdan ishlangan pichoq turi. Shox dastali pichoq - uni
shox, muguz, muguz dastali pichoq deb ham yuritiladi. Bu pichoqni
dastasi hay von shoxidan yasalgan b o iad i. Dandon dastali pichoq -
bunday pichoqning sopi filning tishi va suyagidan tayyorlanadi.
bandida naqshlar b o ia d i. "Dandon" tojikcha so‘z b o iib , tish degam
Bunday pichoqlarning narxi qimmat b o ig a n . Yuqorida aytilganidek.
dandon sopli pichoq qadim da ilohiy hisoblangan, kishini yomonlikdan,
ilon
chaqishidan,
ayollami
esa
farzandsizlikdan
asraydi
deb
ishonganlar. 0 ‘n uch sadafli pichoq - bunday pichoq dastasiga o ‘n uch
105
dona sa d a t'k o 'z solingan. Shuning uchun
bu pichoq o n uch sadafli
pichoq deb yuritiladi. Xuddi shuningdek. o n besh sadafli pichoq
dastasiga esa sadafdan o 'n besli dona gul solingan bo'ladi Cml o'rniga
k o'z deb ham yuritiladi. Yasash usuliga ko 'ra pichoqlar Chust pichogi,
q o rg i, Shahrixon pichog'i, Poytug1 pichog'i. buxorocha pichoq va
boshqalar bor.
Pichoqning tuzilishi va uning bezagi.Pichoq uchta qismdan: tig',
dasta va qindan iborat. Tig'-pichoq tig'i, pichoqning gulbanddan
yuqorigi, y a’ni kesadigan qismi. Qadimdan tig ' ni o'tkirlash va
silliqlashga katta e ’tibor berilgan U bigiz, qalam. naqsh. naycha qalam
kabi o 'yg 'ich qaiamlar bilan bezatiladi. T o 'g 'ri tig 'li pichoq, tig'i tol
bargini eslatuvchi, o'tkir tig 'li bir muncha tepaga qayrilgan o'tkir tig'li.
tig'ida chuqurchasi yoki tishlari bo'lgan pichoqlar bo'ladi
Pichoq dastasi - dasta har xil bo'lib, o'ziga yaiasha usullatda
yasaladi. Ular suqma dasta, yorma dasta
hamda naqshinkor dastalar
bo'ladi. Suqma dasta pichoqchilikda suqma sop deb ham yuritiladi.
Y o g o ch , sliox suyak, Metall va boshqalarni ichini teshib, dumga suqib.
mahkam qilinadi. Yorma dasta - pichoqchilikda metall sopining ikki
yuziga yorm a yog och, suyak, sliox va boshqalarning bo laklari
o'rnatilgan pichoq. Pichoq dastalari liayvon shoxi. suvagi, tislii, metall,
yog och hamda plastmassa va boshqa material lardan ishlanadi.
Dastalarni ishlashda uning materialim, masalati agar yog ochdan
qilinsa teksturasini hamda ko'rinishini saqlab qolishga harakat qilingan.
Qin - pichoq. qilich. xanjar va boshqa asboblarni solib q o ‘yisli
uchun maxsus moslama. g'ilof'. U cliarmdan. ba’zida matodan, uchiga.
dasta qismiga metall qadab mustahkamlab tayyorlanadi.
Qinlar
pichoqdan o'n g 'ay , qulay foydalanish uchun hamda qo'shim cha badiiv
bezak sifatida ham ishlatiladi. Qinlar gazlama, metall, teri, yog'och va
boshqalardan ishlanadi. Qinni bezash uchun quroq. kashta, chekanka va
boshqalar ishlatiladi. Ular teriga badiiy o'ytna naqshlai berishda
ishlatiladi. Pichoqlarni ustalar har xil texnik usullarda bezaganlar.
Pichoqlami tayyorlashda ustalar quyish, shtamplash, metallni issiq va
sovuq holda ishlash, o'ym akorlik. gravirovka,
oltin suvi yugurtinsh,
o'yish, silliqlash hamda pardozlasli usullanni qo'llaganlar. Ustalar
po latdan qilingan pichoq sirtiga metall ustidan tilla suvi yugurtirib,
kcrtik qilib,
pichoqlarni
ajoyib ko'rinishga keltirganlar
Ultu’
pichoqlarni silliqlash hamda pardoz berish natijasida tig'larini oynadek
106
yaltiratishgan. dastasi va uchini kumushdan o ‘yma naqshlar qilib
be/at ishgan.
Do'stlaringiz bilan baham: 
