O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti maktabgacha va boshlang’ich ta’lim fakulteti

–gin\\ -gil
affiksi bilan yasaluvchi shaklida esa buyruq ma’nosi 
kuchsizlanadi. Bu shakl ko‘proq iltimos yoki oddiy undash, da’vat uchun qo‘llanadi: 
Boshingga qilich kelsa ham to‘g‘risini gapirgin. Otangga bo‘lmagilarzanda bandi, Bandidan 
chiqib bo‘l hunar farzandi. ( A.Jomiy) 
Uchinchi shaxsda harakatga undash, buyruq ma’nolari ikkinchi shaxs orqali bo‘ladi: 
Odamlar bilan yaxshi tanishsin, keyin menga uchrasin. (H. F.)
Uchinchi shaxsning sof buyruq uchun qo‘llanishi, asosan, majhul nisbatdagi fe’llarda 
uchraydi: 
Tuyaning dumiga bog‘lab sazoyi qilinsin. (As.M.) 
Shuningdek, 3-shaxs istak, 
iltimos kabi ma’nolarni ifodalash uchun ham qo‘llanadi: 
Farzandlarimiz murod-
maqsadlariga yetishsin, qo‘sha qarishsin. 
Buyruq-istak maylining birinchi va uchinchi shaxs so‘roq, taxmin, o‘ylash kabi 
ma’nolarni ifodalovchi vositalar bilan qo‘llana oladi. Ikkinchi shaxs shakli esa bunday 
xususiyatga ega emas. Bunga bu shaxs shakllarining ma’no xususiyatlari sabab bo‘ladi. 
Masalan, 
ertaga kelaymi, ertaga kelsinmi, ertaga kelaymikin, ertaga kelsinmikin 
kabi 
qo‘llanish ko‘p uchraydi.
Buyruq-istak maylining bo‘lishsiz shakli harakatning bajarilish ehtimoli borligi, unga 
ogohlantirish kabi ma’nolarda ham qo‘llanadi: 
Otlariga ishonib biror falokatga 
yo‘liqishmasin, tag‘in. 
Yordamchi fe’llardan faqat 
edi 
to‘liqsiz fe’li buyruq-istak mayli-dagi fe’llarning 
ikkinchi va uchinchi shaxs shakli bilan qo‘llana oladi: 
borgin edi, borsin edi 
kabi. Bunday 
qo‘llanish natijasida: 1) buyruq-istak mayli shakliga xos ma’no butunlay yo‘qoladi: 
bor 
- 
borgin edi, aytma 
- 
aytmagin edi; 
2) buyruq - istak maylida harakatning bajarilishi mantiqan 
kelasi zamonga, 
edi 
to‘liqsiz fe’li bilan qo‘llanganda esa o‘tgan zamonga oid bo‘ladi: 
kelsin 
-
kelsin edi; 
3) buyruq-istak shakli 
edi 
to‘liqsiz fe’li bilan yoki usiz qo‘llanganda ham istak 
ma’nosi ifodalanadi.