|
39
II.3. “Плунжер-цилиндр” жуфтлиги иш қобилиятини ошириш
Нефт
қудуқларида
қўлланиладиган
ШЧН
лари
асосий
хусусиятларига цилиндрнинг НКҚ ига алоҳида плунжерсиз (3.1 – расм, а
ва б) ва насос цилиндрининг плунжер ва клапанлар билан биргаликда (II.1–
расм, в) турларида бўлиб, уларнинг қўлланилиш шароитлари аниқ кон
ишлаб чиқариши шароитларидан келиб чиққан ҳолда танланади.
II.1 - расм. Цилиндр –плунжер жуфтлиги принципиаль схемаси.
a) - НГН-1 туридаги штокли насос; б) - НГН-2 туридаги тутгичли
насоса;
1–ҳайдовчи клапанлар, 2 - цилиндрлар, 3 – плунжерлар, 4 –
узайтиргичлар, 5 – сўрувчи клапанлар, 6 – конуслар эгари, 7 – тутувчи
шток, 8 – иккинчи ҳайдовчи клапан, 9 - тутгич, 10 - клапанни тугич
наконечник; в - НГВ-1 туридаги насос: 1 - штанга, 2 - НКҚ, 3 - конус, 4 -
таянч, 5 - цилиндр, 6 - плунжер, 7 – йўналтирувчи қувур.
Қудуқ НКҚ ига цилиндр алохида туширилганда плунжер алохида
насос штангаларига ўрнатилган ҳолда туширилади. Плунжерни насос
цилиндригача қувур ичида шикастланишларсиз ўрнатиш учун цилиндр
40
ички диаметри плунжер ташқи диаметридан тахминан 6 мм катта бўлиши
зарур. Насосни алмаштириш ёки таъмирлаш ишларини олиб бориш учун
аввал штанга ва унинг охирги учки қисмида уланиб ўрнатилган плунжер
олинади ва ундан сўнг насос қувурида осилиб турган цилиндр олинади. Бу
турдаги насосларда цилиндр ва плунжер орасидаги тирқишни ростлаш
жуда мураккаб бўлиб, ҳосил бўлган тирқишдан насоснинг ишлаш
давомида қайтиб оқиб чиқадиган қатлам суюқлигининг миқдори катта
бўлади. Чунки цилиндр-плунжер тирқишининг қиймати уларни алохида
ўрнатиш конструктив жиҳатларидан келиб чиққан ҳолда танланади.
Цилиндр плунжер ва клапанлар билан биргаликда йиғилган ҳолда
штангалар билан бирга туширилганда насос қувурига махсус ўратиш
қурилмаси ўрнатилади ва бу таянч дейилади. Таянчда цилиндр-плунжер
жуфтлигининг ўрнашиши ва насоснинг зичланиб жойланиши содир
бўлади. Бундай турдаги насосларда насос штангаларини суғуриб олиш
етарли бўлиб унинг билан биргаликда цилиндр-плунжер жуфтлиги ҳам
чиқиб келади.
Кейинги турдаги насосларнинг қўлланилиши орқали цилиндр-
плунжер жуфтлигидаги тирқишни аввалдан ҳосил қилиш мумкин бўлади
ва бу турдаги насослар Тошли конлари учун яхши самара беради.
Насос цилиндрлари асосан 0,3 мм ли узунликдаги пўлат ёки чуян
втулкалардан йиғилади. НГН-1 туридаги насосларда бундай втулкалар
сони 2 тадан 7 тагача бўлиб плунжернинг 0,9 м узунликдаги йўлини
таъминлаб беради. НГН-2 туридаги насосларда втулкалар сони 6 тадан 24
тагача, НГВ-1 турдаги насосларда эса 9 тадан 27 тагача втулкалар
бирлаштирилади ва бу орқали плунжер йўлининг қийматини 6 м гача
таъминлаб бериш мумкин.
Плунжер йўлининг ошиши билан втулкалар марказларининг бир
ўқлилик бўйича жойлашув аниқлигини таъминлаш технологик жиҳатдан
мураккаблашади.
41
Техникавий талабларга кўра “цилиндр-плунжер” жуфтлиги
ўртасидаги тирқишни ҳосил қилиш учун учта ўтқазишлар тури танланади.
I турдаги ўтқазишлар турида жуфтлик орасидаги тирқиш қийматлари
20-70 мкм дан олинади ва асосан чуқур қудуқлардан қазиб олинаётган
нефт хом-ашёси таркибида механик заррачалар умуман бўлмаганда
қўлланилади.
II турдаги ўтқазишлар эса ўртача чуқурликдаги қудуқларда тирқиш
ўлчамлари 70-120 мкм оралиғида олинади, III турдаги ўтқазишлар эса
унчалик чуқур бўлмаган қудуқларда қўлланилиб, қазиб олинаётган қатлам
суюқлиги миқдори кўп бўлганда ва нефт қовушқоқлиги юқори бўлган
ҳолларда қўлланилади ва “цилиндр-плунжер” тирқиши қиймати 120-170
мкм миқдорида олинади.
Қазиб олинаётган суюқлик қовушқоқлиги ва сувланганлик
даражаларига боғлиқ равишда плунжер ва цилиндр ўртасидаги тирқиш
насос иш унумдорлигига таъсир этувчи асосий омиллардан бири
ҳисобланади. Бу тирқишнинг ўлчамлари қиймати плунжер ва
цилиндрларнинг ишқаланиш шароитларини таъминлаш билан бир қаторда
плунжер деворлари бўйлаб суюқликнинг орқага оқиши натижасида нефтни
йўқотиш; сирпанувчан плунжер учун ёғловчи материал миқдорини;
плунжер ва цилиндр халқа оралиқлари кесимига кирувчи энг кичик қум
заррачалари минималь қийматларини ва плунжернинг цилиндрда эркин
ҳаракати кабиларни таъминлайди.
Плунжер диаметри 32 мм ли насоснинг суюқлик баландлиги
босимининг нефтнинг сирқиб тўкилиши натижасида йўқотишлар сарфи
ўрганилганда плунжер ва цилиндр орасидаги тирқишларнинг ҳар хил
қалинлигида плунжер диаметри - 32 мм, узунлиги эса 1200 мм учун унинг
тўғри чизиқли қонуният бўйича ўзгариши кузатилади (II.2- расм).
Плунжер ва цилиндр оралиқларидаги тирқишнинг кичик
қийматларида нефтнинг сирқиб тўкилиш ҳам кам бўлади ва қудуқ
чуқурлигининг ошиши билан сирқиб тўкилиш ҳам ошиб боради.
42
қудуқнинг 710 м чуқурлигига туширилган насосдаги сирқиб тўкилиш
натижасидаги нефтнинг сарфи насос плунжер ва цилиндр оралиқларидаги
тирқишнинг қиймати 0,050 мм бўлганда Q
1
=145 л/кун ни; 0,075 мм
бўлганда Q
2
=235 л/кун ни; 0,100 мм бўлганда эса Q
3
=645 л/кун ни ва
0,125 мм бўлганда Q
4
=145 л/кун ни ташкил этади.
200
400
600
800
1000
1200
1400
1600
1800
2000
2000
1800
1600
1400
1000
800
600
400
200
1200
0
2200 2400 2600
Do'stlaringiz bilan baham: | 
