Sh. Abdullayeva I f. d., prof

 
3.3 Bank aktivining tarkibi va sifati
 
[80]
. Bank aktivi deganda passivlar joylashtirilishi tushuniladi. 
Uning tarkibiy tuzilmasi deganda esa har bir aktiv turining jami 
aktivlarga bo‘lgan nisbati tushuniladi. Tijorat banklarining aktivi va 
uning tarkibi quyidagilar bilan tavsiflanadi (10-jadval).
Jadvaldagi ma’lumotlardan quyidagi xulosalarni chiqarish mumkin: 
bank aktivining eng asosiy qismini ssudalar, ya’ni bank kreditlari 
tashkil qiladi – 19,9 dan to 83,2 foizgacha; 
 
10-jadval. 
Tijorat banklarning aktivi va uning turi 
№
 Aktivlar 
% 
1.
Kassadagi 
naqd 
va 
unga tenglashtirilgan pullar 
0,2 - 12,9 
2.
Kreditlar (ssudalar) 
19,9 - 83,2 
3.
Investitsiya va qimmatli qog‘ozlar 
2,1 - 23,9 
4.
Boshqa turli aktivlar 
0,2 - 7,8 
Jami 
aktivlar 
100 
ikkinchi o‘rinda investitsiya va qimmatli qog‘ozlar bilan bo‘la-
digan operatsiyalar tashkil qiladi – 2,1 foizdan to 23,9 foizgacha; 
uchinchi o‘rinda kassadagi naqd pullar – 0,2 dan 12,9 foizgacha; 
boshqa turli aktivlar, ya’ni asosiy fondlarga qo‘yilmalardan 
tortib, to bankning turli hisob operatsiyalarigacha – 0.2 foizdan to 7,8 
foizgachani tashkil qiladi. 
[81]
. Balans aktivlari risk darajasi bo‘yicha 0, 20, 50, 100 foizli to‘rt 
guruhga bo‘linadi. Har xil toifali aktivlar nisbiy tavakkal-chiligi o‘z 

---

119
zimmasiga majburiyatlarni qabul qilgan shaxs turi va garov yoki kafolat 
tavsifiga bog‘liq. Masalan, naqd pul 0 foizli tavakkalchilik darajasiga 
ega bo‘lsa, tijorat kreditlari 100 foizli tavakkalchilik toifasiga kiradi. Bu 
tijorat kreditlari kapitalining muayyan summasi bilan to‘liq ta’min-
langan bo‘lishi kerakligini anglatadi. 
Tavakkalchilikni hisobga olgan holdagi aktivlar summasi har bir 
aktiv balans summasini unga tegishli tavakkalchilik miqdoriga ko‘pay-
tirish va tavakkalchilik bo‘yicha aniqlangan aktivlar yig‘indisi orqali 
topiladi. Quyida bank aktivlari toifalarining ta’rifi keltirilgan (11-
jadval). 
Tavakkalchilik darajasi hisobga olingan aktivlar summasi hisob-ki-
tob qilinganda balansdan tashqari barcha vositalar hisobga olinadi. Ichki 
bozorda tuzilgan