Sh. Abdullayeva I f. d., prof

67-jadval. 
Bank balansi: 
Mutlaq moliyaviy ko‘rsatkichlar manbalari
 
B a l a n s d a g i 
№
 
Mutlaq 
ko‘rsatkichlar 
shakl 
raqami 
qator
ustun
jadval
(izoh) 
1 2 
3 4 5 
6 
1. Kapital 
A 0110BS 32 
– 
– 
2. 
Kapital V 
– 
VII 
G 
3004CAB “Bank 
kapitali hisobi” 
3. Jami 
aktivlar 0110BS 
14 
– 
– 

---

487
4. Riskni 
hisob-
ga olgan hol-
dagi jami ak-
tivlar 
– 8 
– 
3006CAR 
“Riskni 
hisobga olgan holda 
aniqlangan aktivlar” 
(Balansorti aktivlar) 
5. Likvid aktivlar 
– 
6 
– 
1-jadval 0022AAL 
“Likvidlik tahlili” 
B 
(2 va 3 
qator) 
0024 AAL “Bank 
aktivlari tahlili” 
6. Zudlik 
bilan 
likvid shaklini 
oluvchi 
aktivlar 
– 1+2+3+4
B 0024AAL 
“Bank 
aktivlari tahlili” 
7. Daromad 
keltiruvchi 
aktivlar 
0110BS 3+4+5+6+
7++8+9 
– – 
8. Jami 
majburiyat 
0110BS 25 – 
– 
9. Talab 
qilib 
oluvchi 
majburiyatlar 
– 13 
B 
0026AAL 
“Bank 
majburiyati tahlili” 
jadvalining B ustunidagi 
1.2; 1.3; 5 va 9 qatorlari 
qiymatlarisiz 
10. Depozitlar 
– 
1+4+8 J 0026AAL 
“Bank 
majburiyati tahlili” 
Yoki 
– 4 – 
2106DMS 
«Mijozlar 
turlari bo‘yicha 
depozitlar to‘g‘risida 
hisobot» 
11. Jalb 
qilingan 
mablag‘lar 
0110BS 16+17+18+
+19+21 
– – 
12. Sof 
foyda 
(zarar) 
0204 IS 
11 
– 
«Foyda va zarar 
to‘g‘risida hisobot» 
13. Foizdan 
daromad 
0204 IS 
1l 
– 
«Foyda va zarar 
to‘g‘risida hisobot» 
14. Foizdan xarajat 
0204 IS 
2l 
– 
«Foyda va zarar 
to‘g‘risida hisobot» 
15. 
Daromadlar 
(yalpi daromad) 
0204 IS 
1l+4e 
– 
«Foyda va zarar 
to‘g‘risida hisobot» 
16. Xarajatlar 0204 
IS 2l+5e+7z
– 
«Foyda va zarar 
to‘g‘risida hisobot» 
 

---

488
Aniqlangan mutlaq ko‘rsatkichlar asosida har bir bank faoliyatining 
turli tomonlarini tavsiflovchi moliyaviy ko‘rsatkichlar hisoblanadi (68-
jadval). 
68-jadval. 
Reyting: Nisbiy ko‘rsatkichlar 
 
№
 
Nisbiy 
ko‘rsatkichlar 
Hisoblash 
tartibi 
I z o h 
1 2 
3 
4 
1. Kapitalning 
yetarliligi (F
1
) 
3
2
1
1
,
,
X
X
X
F
=
Bu ko‘rsatkich uchta moliya-
viy koeffitsiyent asosida 
hisoblanadi. U bank kapitalining 
yetarlilik darajasini, ya’ni 
tavakkal qo‘yilgan mablag‘larni 
bankning o‘z kapitali bilan 
qoplay olish darajasini 
ifodalaydi. 
Tavakkalchilik 
koeffitsiyenti (X
1
) 
P
B
A
K
X
=
1
K
V
– kapital V 
A
R
– riskni hisobga olgan holda 
jami aktivlar 
Qarz bo‘yicha 
kapital (X
2
) 
М
К
Х
В
=
2
M – jami majburiyatlar 
Kapital 
koeffitsiyenti (X
3
) 
А
К
Х
А
=
3
K
A
– kapital A 
A – jami aktivlar 
2. Bankning 
daromadliligi (F
2
) 
6
5
4
2
,
,
X
X
X
F
=
Bu ko‘rsatkich bankning qay 
darajada foyda bilan 
ishlayotganini ifodalaydi, ya’ni 
bankning o‘z va jalb qilingan 
moliyaviy mablag‘larini 
ko‘paytirish qobiliyati 
Aktivlar bo‘yicha 
qaytim (X
4
) 
А
Ф
Х
С
=
4
(F
s
) – sof foyda 
Aktivlar bo‘yicha 
daromad (X
5
) 
Д
Ф
А
Д
Х
=
5
D
f
– foiz(dan)li daromad 
A
d
– daromad keltiruvchi aktivlar
Kapital bo‘yicha 
daromad (X
6
) 
В
С
К
Ф
Х
=
6
3. Bank 
likvidligi 
(yetarlilik darajasini, 
ya’ni tavakkal 
qo‘yilgan 
mablag‘larni 
bankning o‘z kapitali 
bilan qoplay olish 
9
8
7
3
,
,
X
X
X
F
=
Bu ko‘rsatkich bankning o‘z 
majburiyatlarini darhol bajarish 
qobiliyatini anglatadi, ya’ni 
bankning mijozlar oldida o‘z 
majburiyatlarini vaqtida bajarish 
imkoniyatini ifodalaydi. 

---

489
darajasini ifodalaydi.) 
Umumiy likvidlik 
koeffitsiyenti (X
7
) 
Ж
Л
М
А
Х
=
7
A – likvidlik aktivlari 
M
J
– ja’mi majburiyatlar 
Qarzlarning 
depozitlarga nisbati 
(X
8
) 
Д
К
Х
В
=
8
D – depozitlar 
Xususiy likvidlik 
koeffitsiyenti (X
9
) 
ТК
З
М
А
Х
=
9
A
Z
– zudlik bilan likvid 
shaklini oluvchi aktivlar 
M
TK
– talab qilib oluvchi 
majburiyatlar. 
 
Qayd qilingan har bir ko‘rsatkich (F1, F2, F3) uchtadan nisbiy 
moliyaviy ko‘rsatkichlarni o‘z ichiga qamrab oladi. «Yakuniy reyting» 
esa oxirgi pirovard baho bo‘lib, agregatlangan (kompleks) reyting (F) 
deb yuritiladi. Tahlil yakunida banklar beshta ko‘rsatkich natijalaridan 
kelib chiqqan holda baholanadilar: 
Yakuniy reyting mezonlari 
 
1 ball – 
Sog‘lom bank faoliyatidan dalolat beradi. 
2 ball – Bank barqarorligiga ta’sir qiluvchi kamchiliklarni inobatga olgan 
holda bank umuman sog‘lom hisoblanadi. 
3 ball – Bankning moliyaviy kamchiliklari mavjudligidan dalolat beradi. 
4 ball – 
Bankning jiddiy kamchiliklari mavjudligi sababli bosh nazorat 
organlarining darhol aralashuvi talab qilinadi. 
5 ball – 
Kelajakda bankning bankrotlikka uchrashi xavfi mavjud, tashqi 
manba va aksionerlarning moliyaviy yordamlariga muhtoj. 
 
10.3.
 
Test topshiriqlari va masalalar 
 
1. Reyting – bu: 
a) faqat muayyan obyekt to‘g‘risidagi natijaviy baho bo‘lib, qaror 
qabul qilish bo‘yicha g‘oyat muhim vosita hisoblanadi; 
b) faqat muayyan subyekt to‘g‘risidagi natijaviy baho bo‘lib, qaror 
qabul qilish bo‘yicha g‘oyat muhim vosita hisoblanadi; 
c) muayyan obyekt va subyekt to‘g‘risida natijaviy baho bo‘lib, 
qaror qabul qilish bo‘yicha g‘oyat muhim vosita hisoblanadi; 
d) faqat biznes sohasiga baho berish vositasidir. 
 
2. Quyida qayd qilingan ko‘rsatkichlarning qaysi biri bank 
reytinglarini aniqlashning miqdoriy ko‘rsatkichlariga taalluqli? 
a) kapitalning yetarlilik darajasi; 
b) aktivlar summasi; 
c) aktivlar sifati; 

---

490
d) daromadlilik darajasi. 
 
3. Quyida qayd qilingan ko‘rsatkichlarning qaysi biri bank 
reytinglarini aniqlashning sifat ko‘rsatkichlariga taalluqli? 
a) bank likvidliligi; 
b) depozitlar; 
c) kreditlar; 
d) daromad summasi. 
 
4. Quyida qayd qilingan ko‘rsatkichlarning qaysi biri bank 
reytinglarini aniqlashning sifat ko‘rsatkichlariga taalluqli? 
a) kapitalning yetarlilik darajasi; 
b) bank likvidliligi; 
c) daromadlilik darajasi; 
d) noto‘g‘ri javob yo‘q. 
 
5. «CAMEL» tizimi 1978-yilda: 
a) Fransiya banklarining birida ishlab chiqilgan; 
b) Germaniya banklarining birida ishlab chiqilgan; 
c) AQSh banklarining birida ishlab chiqilgan; 
d) Italiya banklarining birida ishlab chiqilgan. 
 
6. «CAMEL» tizimida «S» harfi: 
a) aktivlar sifatini ifodalaydi; 
b) kapitalning yetarlilik darajasini ifodalaydi; 
c) bankning boshqaruv sifatini ifodalaydi; 
d) bankning likvidlilik darajasini ifodalaydi. 
 
7. «CAMEL» tizimida aktivlar sifati, ya’ni «A»: 
a) bankning o‘z mijozlarini kafolatlash uchun zarur bo‘lgan
xususiy 
sarmoyasi miqdorini ifodalaydi; 
b) bankning kelgusida o‘sishi uchun yetarli bo‘lish nuqtayi 
nazaridan uning daromadi yoki foydasini tavsiflaydi; 
c) bankning oddiy va kutilmagan majburiyatlarni yo‘qotishlarsiz 
bajara olish uchun zarur darajada mablag‘ bilan ta’minlanganligini 
tavsiflaydi; 
d) aktivlarning darajasini va balansdan tashqari modalarni, 
shuningdek, gumonli aktivlar va zararlarni tasniflash asosida muammoli 
qarzlarning moliyaviy ta’siri aniqlaydi.