Toshkent davlat iqtisodiyot universtiteti

Bank aktivlari tarkibi va ularni balansda joylashishi 
 
Banklar o‘z faoliyatlarini amalga oshirishlari uchun kerakli 
qimmatliklar: binolar, asbob-uskunalar, hozirgi zamonda tezkor hisob-
kitobni amalga oshirish uchun zarur bo‘lgan kompyuterlar, naqd pul 
mablag‘lari va kreditga berilgan mablag‘lari bo‘ladi. Banklarning 
mavjud bunday mablag‘lari banklar buxgalteriya balansida iqtisodiy 
mazmuniga ko‘ra (asosiy vositalar, nomoddiy aktivlar. naqd pullar va 
h.k) qiymatlari guruhlashtirilib bank balansining aktiv tomonida 
ko‘rsatiladi. Shuning uchun ham xalqaro miqyosda bank mablag‘-
larini– aktivlari deb aytishadi. Bank mablag‘lari hozirgi kunda bizda 
ham aktivlar deyilmoqda. 
Bank aktivlari deyilganda-bank faoliyatida amalga oshirilgan va 
oshiriladigan 
amaliyotlari jarayonida 
mablag‘ni 
xarid 
qilish, 
foydalanish uchun uchinchi shaxsga berish natijasida iqtisodiy manfaat 
keltiruvchi moddiy va nomoddiy mablag‘lar tushuniladi. 
Iqtisodiy manfaat odatda aktivlarda pul oqimi shaklida namoyon 
bo‘ladi. Naqd puldan tashqari har qanday resurs aktivga aylanishi 
uchun alohida yoki biror bir boshqa resurs bilan birgalikda bevosita 
yoki bilvosita pul oqimini ta’minlashi zarur. 
Bank aktivlari, bankning aktiv amaliyoti natijasida shakllanadi, 
ya’ni bank balansini likvid holda ushlab turib, o‘z va jalb qilingan 
mablag‘larni 
foyda 
olish 
maqsadida 
joylashtirish 
faoliyatini 
ta’minlaydi. Bank aynan aktiv amaliyotlari natijasida daromadining 
asosiy qismini oladi. 
Bank aktivlari – bu bankka tegishli hamda moddiy qiymatga ega 
bo‘lgan qiymatliklar: naqd pul mablag‘lari, qarzga berilgan mablag‘-
lar, binolar va asbob- uskunalardan tashkil topadi. Bulardan tashqari, 
bankda nomoddiy aktivlar ham mavjud bo‘lib, bular o‘zlarining 
moddiy shakliga ega bo‘lmaydilar, ammo bankning asosiy faoliyatida 
faol ishtirok etadi. 
Bank aktivlari juda turli-tuman bo‘lishi mumkin, lekin hamma 
tijorat banklari o‘ziga xos xususiyatlaridan kelib chiqib, bir xil turdagi 
aktivlarga ega. Ularning bir qismi maxsus jihozlangan banklar naqd 
pullarni saqlash uchun seyflar yoki temir shkaflar, kompyuterlar, 
avtomashinalar tashkil etadi. Bunday aktivlar banklarda ko‘p yil 
ishlatiladi va asosiy vositalar deb yuritiladi. 

---

104 
Bank aktivi deganda passivlar joylashtirilishi tushuniladi.Uning 
tarkibiy tuzilmasi deganda esa har bir aktiv turining jami aktivlarga 
bo‘lgan nisbati tushuniladi. Tijorat banklarining aktivi va uning tarkibi 
quyidagilar bilan tavsiflanadi (jadval).