Book · February 020 citations reads 3,943 author: Some of the authors of this publication are also working on these related projects

Laboratoriya ishini bajarish tartibi.
Ko‘zlari 1 mm li elakdan 
o‘tkazilgantuproqdan analitik tarozida 0,1- 0,5 gramm tortib olinib xajmi 100ml 
bo‘lgan konussimon kolbaga solinadi. Tuproq namunasi undagi chirindi
miqdoriga bog‘liq holda serchirindi tuproqlardan kamroq, chirindisi kam 
tuproqdan ko‘proq olinadi.
Chirindi miqdori(%) Olinadigan namuna (gr)
>10 0,1
10-5 0,2
5-1 0,3
5-0,5 0,4
<0,5 0,5
Tuproq ustiga extiyotlik bilan byuretka orqali xrom angidiridini
sulfat kislotasidagi 0,4n eritmasidan 10ml quyilib aralashtiriladi. Bunda tuproqdan
pufakchalar chiqa boshlaydi, ya’ni chirindi tarkibidagi uglerod (karbon) oksidlana 
boshlaydi. Kolbaning og‘ziga kichkina voronka quyilib, voronka aralashma 
qaynaganda suv parlari tomchiga aylanib yana aralashmaga tushishi uchun 
quyiladi, elektr plitkasida yoki kuchsiz alangada asbest to‘r (setka) ustida 
kizdiriladi. Aralashma qaynay boshlagandan (yirik pufakchalar paydo 
bo‘lishidan boshlab) 5 minut mobaynida sekin kaynatiladi. Agar aralashma kuchli 
qaynab voronkadan par (bug‘) chiqa boshlasa, yoki 5 minutdan ko‘prok 
kaynatilsa undagi sulfat kislotaning konsentratsiyasi qo‘yiqlashib xrom kislotasi 
hamda tuproq mineral qismi parchalanishi mumkin.
Bu esa analiz natijasini notug‘ri bo‘lishiga olib keladi. 5 minut qaynatilgan
kolba uy xaroratigacha sovutiladi va unga qo‘yilgan voronkani ichki va
tashqi tomonini distillangan suv bilan yuvilib, yuvish suvlari kolbaga tushiriladi. 
So‘ngra kolbadagi aralashma xajmi 500 ml bo‘lgan kolbaga o‘tkaziladi, 
aralashma qaynatilgan kolba bir necha bor chayilib u suvlar ham kolbaga
quyiladi. Katta kolbadagi aralashma xajmi 300 ml gacha suyultiriladi. Shundan
sung aralashmaga 8-10 tomchi 85%li fosfor kislotasidan (oksid xoldagi temir 
ionlari ta’sirini yo‘kotish uchun) va 4-5 tomchi difenilamin indikatoridan
qo‘shilib yaxshilab aralashtiriladi, keyin kolbadagi aralashma rangi xira yashil

---

23 
 
tusga o‘tguncha 0,2n Mor tuzi eritmasi bilan titrlanadi va sarflangan Mor tuzi 
miqdori yozib olinadi. Bir vaqtni o‘zida sof 10 ml xrom eritmasini titrlashga
ketgan mor tuzi miqdori aniqlanadi. Buning uchun xajmi 500 ml bo‘lgan
kolbaga 10 ml xrom eritmasidan solinib 300 ml gacha suyultiriladi, so‘ngra unga 
8-10 tomchi fosfor kislotasi va 4-5tomchi difenilamin qo‘shib aralashtiriladi
va yashil rang xosil bo‘lgunga kadar mor tuzi bilan titrlanadi.