O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi namangan davlat universiteti

xavflar tarqalishiga yo`l qo`ymaslik bo`yicha
(lokalizatsiya) – litosfera, 
gidrosfera, atmosfera va koinot bilan bog’liq bo`ladi; 
 
- 
kelib chiqadigan oqibatlariga ko`ra
charchash, kasallanish, jarohatlanish, 
halokatlar, yong’inlar ko`rinishida bo`ladi; 
- keltiradigan zarari bo`yicha
ijtimoiy, texnik, ekologik va boshqa turlarga 
bo`linadi; 
- 
namoyon bo`lishi bo`yicha
 maishiy, sport, yo`l-transport, ishlab chiqarish va 
harbiy bo`ladi; 
- 
olamga ta`siri bo`yicha
o`ta ta`sirchan (zaharlar, kislotalar) va sust 
(narkotik moddalar, arok, sigaret) bo`ladi. Sust ta`sir deganda odamning o`zi 
sababchi bo`ladigan xavf tushuniladi. 
Xavflar ruyxati
– 
bu aniq bir tartiblar bo`yicha qo`yilgan nomlar, atamalardir 
(o`zgaruvchan harorat, havo harakatining tezligi, havo bosimi, yorug’lik, havoni 
ionlash, portlash, gerbitsid, shovqin, tebranish, yong’in, zaharli moddalar, 

---

30 
lazyernuri, elektr yoyi va boshqalar)
. Har bir tekshiriladigan ob`ektda o`tkaziladigan 
aniq tekshirishlar uchun shu ob`ekt (tsex, ish joyi, texnologik jarayon, kasb) da 
uchraydigan xavflar ruyxati tuziladi. 
Xavflar kvantifikatsiyasi
 
hayot faoliyat xavfsizligini taminlashga qaratilgan 
tadbirlar uchun etarli darajada

kerak bo`lgan miqdoriy, vaqtincha, fazoviy va 
boshqa xususiyatlarni aniqlab amalga oshirish jarayonidir.
Sabab va oqibatlar
. 
YAshirin xavflarni amalga oshishiga olib keladigan 
sharoit-sabab deb ataladi. Sabablar, jarohatlar, yuqumli kasalliklarni keng tarqalishi 
(epidemiya), atrof-muhitga zarar va boshqa xil oqibatlarni keltirib chiqaradi. 
Xavf, sabab, oqibat uchligi-bu yashirin xavflarni va zararlarni amalga 
oshiruvchi mantiqiy jarayondir. Masalan: Zahar (xavf)- dori tayyorlashning xatosi 
(sabab)- zaharlanish (kungilsiz oqibatlar).
Mutloqa xavfsiz bo`lgan ish (faoliyat) bo`lishi mumkin emas. Demak, faoliyat 
qanday bo`lmasin, unda yashirin xavf bo`ladi. Bu aksioma hayot faoliyati 
xavfsizligida metodologik ahamiyatga ega.