O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi namangan davlat universiteti

Tahlil usuli. 
Xavfsizlikni ko`ngilsiz voqea ro`y berishdan oldin (aprior) yoki 
keyin (aposterior) tahlil etish mumkin. Har ikki holda qo`llaniladigan usul bevosita 
yoki aksincha bo`ladi.
Aprior tahlilda shu tizimga xos bo`lishi mumkin bo`lgan (yashirin) kungilsiz 
voqealar tanlab olinadi va ularni yaratuvchi bir qancha holatlar to`plami tuziladi. 
Aposterior tahlil esa ko`ngilsiz voqea yuz bergandan so`ng kelajakda tadbirlar ishlab 
chiqishdir. Bu ikki ucho’l bir-birini to`ldiradi.
To`g’ri usulda taxrir qilishda oqibatni oldindan kurish uchun sabablar 
o`rganiladi. Teskari usulda esa oqibat tahlil kilinib, sabablari aniqlanadi. Bu 
usullarning asosiy maqsadi ko`ngilsiz voqealarni oldini olishdir. Voqealarni kelib 
chiqish ehtimoli va tezligi ma`lum bo`lsa, vokeaning taxminan qanday natija bilan 
tamom bo`lishini aniqlash mumkin.
Xavfsizlikning tahlilida tizimning parametrlarini yoki chegarasini aniqlash 
asosiy masala hisoblanadi. Agar tizim juda chegaralangan bo`lsa, biror xavfli hollar 
yoki omillar etibordan tashqarida qolishi, agar tizimga o`ta keng qaralsa, tahlil 
natijalari noaniq bo`lishi mumkin.
Tahlil o`tkazish darajasi aniq maqsadlarga bog’liq. Aniq bir holatda ogohlantirish 
yo`li bilan ta`sir qilish mumkin bo`lgan hodisalarni aniqlash umumiy ish uslubi 
hisoblanadi.
 
 
3. Faoliyat va uni xavfsizligini ta`minlash 
 
«Inson-muhit», «inson-ishlab chiqarish» va boshqa tizimlar murakkab ko`p 
tarkibli uyushmalardan (tizimlardan) hisoblanadi. Xavflarni o`rganish va tahlil 
jarayonida tarkiblarga ajratiladi (1;2-rasmlar). 
1.- rasm. Faoliyat modeli: 1-inson; 2-muhit; 3-aks ta`sir qiluvchi aloqalar. 
Inson 
Muhit 
Salbiy 
oqibat 

---

32 
Aniq faoliyat sharoitida bu turkumlar (elementlar) yanada ravshanlashadi. 
SHuning uchun faoliyatni loyihalashda uning turkumlarini (elementlarini) etarli 
darajada aniqlab, to`g’ri keladigan axborot manbalaridan foydalanib, ularning xavfli 
xususiyatlari topiladi. 
 
2.- rasm. Faoliyatni turkumlarga ajratish: 
1-inson; 2-mehnat quroli; 3-mehnat vositalari; 4-quvvat (energiya); 5-mehnat 
mahsulotlari; 6-texnologiya; 7-flora; 8-fauna; 9-ma`lumot; 10-tabiiy iqlim; 11-
mehnatni tashkil etish; 12-jamoa; n-boshqalar.