Agarbiz o’zbekistonimizni dunyoga tarannum etmoqchi, uning qadimiy tarixi va yorug; kelajagini ulug’lamoqchi, uni avlodlar xotirasida boqiy saqlamoqchi bo’lsak, avalombor buyuk yozuvchilarni, buyuk shoirlarni

BOSHLANG’ICH SINF O’QUVCHILARIDA O‘QUV-BILUV MOTIVLARINI SHAKLLANTIRISH - 
O‘QUVCHI SHAXSINING RIVOJLANISHI ASOSI SIFATIDA 
 
ISMAILOV M.Q., TerDU. 
 
Fan va texnika jadal sur'atlar bilan rivojlanayotgan, axborot oqimlari kengayib borayotgan bu davrda ta'lim 
tizimida sinf–dars tizimini qayta ko‘rib chiqish va unga qayta ishlov berishga ehtiyoj tug‘ilmoqda. Xususan, o’qitish 
139 

---

jarayonida o’quvchilarning o’qishga bo’lgan qiziqishini, ularning o’quv-biluv faoliyatini motivlashtirish usullarini 
yanada takomillashtirish, shuningdek, darslarda zamonaviy texnik vositalarni qo‘llash va shu orqali ta’limning 
samaradorligini hamda natijaviyligini kafolatlash lozimligi yanada yaqqol namoyon bo‘lmoqda. 
Barchamizga ma'lumki, ta'limning samaradorligi bir qancha omillarga:
- dars mashg’ulotlarini to‘g‘ri tashkil eta olish (o’quv jarayonidagi tashkilotchilik); 
- o’quv jarayonini tashkil etishda ta’lim qonuniyatlari va tamoyillariga rioya qilish;
- dars jarayonida zamonaviy pedagogik texnologiyalardan va axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan to‘g‘ri va 
unumli foydalana olish; 
- o’qitish jarayonida o’quvchilarning qiziqishini, ularda o’quv-biluv motivlarini yanada rivojlantirish va boshqa bir 
qator omillarga bog’liq hisoblanadi.
Shundan kelib chiqib aytishimiz mumkinki, dastlab boshlang’ich sinf o’quvchilarida o’qishga bo’lgan qiziqishini, 
o’quv-biluv motivlarini rivojlantirish muhim ahamiyat kasb etadi. Sababi, o’quv-biluv motivlarini rivojlantirish 
o’quvchi shaxsini shakllantirish asosi sifatida qaraladi. 
Bu borada ko‘pgina muammolar haligacha o‘z yechimini topmagan. Bu kabi muammolarni ta’lim-tarbiya jarayonida 
o’qituvchilarning ta’limni tashkil etishning shakl, metod va vositalarini to’gri tanlash hamda qo’llash yuzasidan 
ko‘pgina o‘qituvchilarda hali ham ko‘nikmalarning shakllanmaganligida, ba'zi holatlarda esa, to‘g‘ri foydalana 
olmaganligida, o‘quvchilarning ana shunday darslarga yetarlicha tayyor emasligi, bunday darslarni bir qator 
muammolarning yechimi (o‘quvchilarni ijodiy fikrlash, mustaqil fikrlashi, ularning faolligini oshirish masalalari) 
sifatida ko‘ra olmasliklarini aytib o‘tishimiz mumkin. 
Motivlar o‘qish – bilish jarayonini boshqaradi, unga faollik kasb etish bilan bir qatorda ta'limning mazmun-mohiyatini 
belgilab beradi. Shunday ekan, o‘quvchilarning ta'lim jarayonida har tomonlama barkamol shaxs, yetuk malakali kadr 
sifatida shakllanishida o‘quv-biluv motivlari, umuman keng qamrovli motivlar muhim ahamiyat kasb etadi. 
Motivatsiya shaxs faolligi, xulqi va faoliyatini tartibga soluvchi muhim omildir. Chunki insonning har xil xatti-
harakatlari ostida ushbu xatti-harakatlarga undovchi asoslar, ularning motivatsiyasi yotadi. Shuning uchun ta'lim 
jarayoniga faqatgina o‘quv – biluv motivlarigina emas, barcha keng qamrovli motivlar o‘z ta'sir doirasi bilan ta'sir etib 
turadi. 
O‘qitish - ta'lim jarayoniga undash va uni qo‘llab-quvvatlash. Biz ta'lim jarayonida faol qatnashuvchi, o‘z 
qarashlari uchun ma’suliyatni his eta oluvchi shaxsni tarbiyalashimiz lozim.