D. A. Mamatqulov bolalar anatomiyasi va fiziologiyasi asoslari

TO„QIMALAR 
Tuzilishi,  kelib  chiqishi  va  funksiyasi  bir-biriga  o‗xshash  bo‗lgan  hujayralar 
to‗plami  to‘qima  deb  ataladi.  Organizmdagi  to‗qimalar  4  ta  guruhga:  epiteliy 
(qoplovchi), biriktiruvchi (tayanch-trofik), muskul (mushak) va nerv to‗qimalariga 
bo‗linadi. 
Epiteliy  to„qimasi.  Epitiliy  to‗qimasi  asosiy  vazifasiga  ko‗ra  sirtqi  epitiliy, 
bezli  epitiliy  va  sensor  epitiliy  xillariga  bo‗linadi.  Barcha  epitiliy  xillari  uchun 
yupqa bazal membrana xos bo‗lib u epitiliyning mexanik ta‘sirlariga chidamligini 
taminlaydi. Yuza (qoplovchi) epitiliy organizmning ichki va tashqi tarafdan o‗rab 
uni  himoyasini,  sekretsiya  jarayoninini  ta‘minlaydi.  Bezli  epitiliy  tashqariga 
(ekzotrin  bezlar)  yoki  qonga(endokrin  yoki  ichki  sekretsiya  bezlar)  turli 
suyuqliklar(so‗lak,  ter,  ferment,garmon)ajratiladi.  Sensor  epitiliy  o‗z  navbatida 
sezuv  organlarida  uchrab  tashqi  ta‘sirotni  qabul  qilib  uzatadi(masalan,  ko‗zning 
to‗r  pardasi).  Qoplovchi  epiteliy  joylashgan  organ  yuzasiga  bog‗liq  holda  yassi, 
kubsimon,  silindirsimon,  qoplamasiga  qarab  oddiy,bir  qavatli(bir  qavatdan 
ko‗proq) va ko‗p qavatli epiteliyga bo‗linadi. Stratsfikatlangan epitiliy nomlanishi 

---

12 
 
uning hujayra yuzasiga ko‗ra amalga oshiriladi. Masalan ko‗p qavatli yassi epitiliy-
teri mexanik ta‘sirotlarga berilmasligini ta‘minlaydi. 
1