Тошкент “транспорт ва логистика: республика транспорт-транзит салоҳиятини ривожлантиришда рақамлитехнологиялар”

 S.R 
Toshkent davlat transport universiteti
“Transport intellektual tizimlari muxandisligi”
2-bosqich magistratura talabasi. 
 
100167,Toshkent shahar, Mirobod tumani,
Odilxo‘jayevko‘chasi, 1- uy. 
Tel: [phone]; E-mail: 
[e-mail]
 
 
CHORRAHALARDA INTELLEKTUAL TRANSPORT 
TIZIMLARDAN FOYDALANGAN HOLDA PIYODALAR 
XAVFSIZ XARAKATINI TASHKIL QILISH. 
Annotatsiya:
Ushbu tezisda mamlakatimiz yirik shahar chorraha-
larida yuzaga kelayotgan mavjud tirbandliklarni piyoda va avtomobil 

---

959 
oqimining 
o‘zaro muvozanatlashtiruvch intelektual svetaforlar 
yordamida aniqlash. So‘ngra intellektual transport tizimlaridan 
foydalanish orqali ushbu chorrahalarni optimallashtirish imkoniyatlari 
tahlil etiladi. 
Tayanch so‘z va iborlar: 
Yo‘lovchi oqimini boshqarish, transport 
oqimi, intellektual svetafor, tirbandlik, chorraha. 
So‘ngi yillarda yurtimizning ijtimoiy-iqtisodiy o‘sib boorishi aholi-
ning yashash ta’siriga ham o‘z ta’sirini o‘tkazmoqda va yo‘llarda 
shaxsiy avtomobillardan foydalanish foizi tobora o‘sib bormoqda [1]. 
Ammo ushbu jarayonga parallel ravishda yo‘l dagi tirbandlik holati 
hamda yo‘l transport hodisalari (YTH) ham salbiy o‘sishga erishmoqda 
(1-rasm). 2021-yilning so‘ngi 10 oyida 6886 odam YTH oqibatida 
jarohat olgan va 1964 odam vafot etgan [2]. 
Respublika Ichki ishlar vazirligi, yo‘l harakati xavfsizligi bosh 
boshqarmasi (YHXBB) taqdim etgan ma’lumotlarga binoan [3], 2020 
yilning o‘tgan davri mobaynida piyoda ishtirokida sodir bo‘lgan yo‘l-
transport hodisalari soni qariyb 30% ortgan. Mavjud muammolarni
o‘rganilishi natijasi bilan bugungi kunda YTH larga bo‘liq
muammolarni bartaraf etish maqsadida hukumatimiz tomonidan qator 
qaror va farmoyishlar imzolangan. 
Jumladan, O‘zbekiston Respublikasi Prizidentining 11.07.2017 yil 
3127-sonli “Yo‘l harakati xavfsizligini ta’minlash tizimini yanada 
takomillashtirish chora tadbirlari to‘g‘risi”gi qarori qabul qilingan. [4]. 
O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining "2030 yilgacha 
bo‘lgan davrda barqaror rivojlanish sohasidagi milliy maqsad va 
vazifalarni amalga oshirish chora-tadbirlari to‘g‘risida" 2018 yil 20-
oktabrdagi 841-son qarori qabul qilingan bo‘lib, unga muvofiq 
O'zbekistonda 2025-yilga kelib YTH sonini ikki barobarga qisqartirish 
belgilangan.

---

960 
1-rasm 
Yuqoridagilardan kelib chiqgan holda chorrahalarda “fuzzy-logic 
controller” (FLC) sistemasi asosida ishlaydigan svetaforlardan foydala-
nish orqali chorrahada avtomobil va piyoda oqimi balansni saqlash 
ushbu tezisda ustuvor vazifa qilib o‘rganiladi. Ushbu intelektual 
svetaforlar chorrahaning turli joylarida o‘rnatilgan keng rakursli 
piyodalar va avtomobillar sonini aniqlovchi kameralar yordamida oniy 
vaqtdagi chorrahadagi piyoda hamda avtomobil oqimi ma’lumotlariga 
asosan aynan o‘sha vaqtning o‘zida svetafor sikl jarayoniga ta’sir 
o‘tkazadi hamda oqim yuqori bo‘lgan tarafga ustunlik berish orqali 
ishlaydi. Intellektual svetafor ishlash prinsipiga asosan dastlab kunning 
qaysi vaqti ekanligi va piyoda oqimi to‘g‘risidagi ma’lumotlarni qabul 
qilib oladi va ushbu ma’lumotlar FLC ga uzatiladi va ular asosida 
svetafor fazasi o‘rnatiladi (2-rasm). 
2-rasm.
Intellektual svetafor ishlash prinsipi. 
Agar FLC ga kirib kelayotgan ma’lumotlar kunning tig‘iz vaqti 
hamda piyodalar soni odatdagidan yuqori bo‘lsa piyodalar uchun yashil 
chiroq 33% gacha oshirilishi mumkin, va piyodalar soni juda yuqori 
bo‘lgan holatda yashil chiroq sikli 66% gacha oshirilishga ruxsat etiladi. 
0
1000
2000
3000
4000
5000
6000
7000
8000
9000
YTH larning turli kesimlardagi sonlari