A. Y. Pentin Xalqaro tadqiqotlarda o‘quvchilarning tabiiy fanlar bo‘yicha savodxonligini baholash Tabiiy yo‘nalishdagi fan

Issiqxona samarasi 
1/3-savol 
Quyidagi savolga javob yozing. 
Grafiklar Anvarning xulosasini qay tarzda 
tasdiqlaydi?
 
ISSIQXONA SAMARASI 
Quyoshdan kelayotgan energiyaning katta qismi Yer yuzasiga atmosfera orqali 
yetib keladi. Yer bu energiyaning bir qismini yutadi, qolgan qismi esa uning 
sirtidan atmosferaga qaytadi. Qaytgan energiyaning bir qismi atmosferaga yutiladi 
Buning natijasida Yer yuzasidagi o‘rtacha temperatura unda atmosfera mavjud 
bo‘lmagandagiga nisbatan yuqoriroq bo‘ladi. Yer atmosferasi issiqxona kabi ta’sir 
ko‘rsatgani sababli “
issiqxona samarasi
” atamasi kelib chiqqan. 
Issiqxona samarasi yigirmanchi asrga kelib, ko‘proq sezildi. 
Yer atmosferasi o‘rtacha temperaturasining ko‘tarilib borayotgani ayni 
haqiqatdir. Gazetalar va boshqa davriy nashrlarda ta’kidlanishicha, yigirmanchi asr 
mobaynida temperatura ko‘tarilishining asosiy sababi atmosferaga karbonat 
angidrid gazining ko‘p miqdorda chiqarilishidir. 
22 
 
 
PISA 2015 
Topshiriq nomi: QOZON-SOVUTKICH 
Kirish 
Qozon-sovutkich Afrika davlatlarida ixtiro 
qilingan bo‘lib, oziq-ovqatni elektr tokidan 
foydalanmasdan turib sovuq holda saqlash 
imkonini beradi. Kichik sopol qozon katta 
sopol qozon ichiga joylashtirilgan, uning 
qopqog‘i mato yoki loydan tayyorlangan 
bo‘ladi. Ikkita idish orasidagi bo‘sh joy 
qum bilan to‘ldirilgan. Bu esa ichki qozon 
atrofida izolyatsion qatlam hosil qiladi. 
Qumga muntazam ravishda suv quyib 
turiladi va nam holda saqlanadi. Suv 
bug‘langanda ichki idishdagi harorat 
pasayadi. Mahalliy aholi qozon-sovutkichni 
qo‘l ostidagi xom-ashyo, ya’ni loydan 
yasaydi. 
Ichki sopol qozon. 
Oziq-ovqat shu yerda saqlanadi. 
QOZON-SOVUTKICH 
Namlangan 
qum qatlami 
Tirgak 
Mato yoki loydan 
tayyorlangan qopqoq 
Tashqi 
sopol qozon