Avtomobil indd

vaqtinchalik qattiqlik
 
deyiladi. 
Suvning
doimiy qattiqligi 
uning tarkibidagi kalsiy va magniy 
qoldiq tuzlari (xlorid tuzlari CaCl, MgCl
2
; sulfat tuzlari CaSO
4
, 
MgSO
4
; silikat tuzlari CaSiO
3
, MgSiO
3
va nitratlar) miqdori 
bilan baholanadi. Suv qaynatilganida, bu tuzlar erib, cho‘kma 
hosil qilmaydi, shuning uchun nokarbonat qattiqlik 
suvning 
doimiy qattiqligi
deyiladi. 
Qattiqligiga binoan suvlar 3 guruhga ajratiladi: suv tarkibida 
3 mg. ekv/
l
gacha miqdorda tuzlar bo‘lsa, u yumshoq suv 
hisoblanadi va uni sovitish tizimida ishlatish mumkin. Tarkibida 
3–6 mg. ekv/
l
miqdorda tuz bo‘lgan suv
 
o‘rtacha qattiq
likdagi
, 
6 mg. ekv/
l
dan ortiq miqdorda tuzlar bo‘lgan suv esa 
qattiq 
suv
 
hisoblanadi. 
Dvigatellarni sovitishda sovituvchi suyuqlik sifatida yumshoq 
suvdan foydalanish maqsadga muvofiq, chunki yumshoq suvdan 
foydalanilganida quyqa hosil bo‘lmaydi. O‘rtacha qattiqlikdagi 
suvdan foydalanilganida esa tizim hosil bo‘ladigan quyqalardan 
tozalab turilishi lozim. Tozalash yiliga kamida 2 marta amalga 
oshi rilishi lozim. Qattiq suvlarni yumshatmasdan sovitish 
tizimiga quyish tavsiya etilmaydi. 

---

198
199
Dvigatellarning cho‘yan va po‘lat detallarini zanglatishi ham 
suvning asosiy kamchiliklaridan biridir. Suvni sovituvchi suyuqlik 
sifatida ishlatishdagi asosiy noqulaylik uning muzlash harorati-
ning nisbatan yuqoriligidir (0°C). Shu bilan birga, dvigatel 
havoning harorati manfiy bo‘lgan tabiiy sharoitda ishlaganida, 
sovitish tizimi dagi suv muzlashi mumkin. Ma’lumki, muzning 
zichligi suvnikiga qaraganda kichikroq bo‘ladi va shu sababli 
u suvga nisbatan taxminan 10 foiz kattaroq hajmni egallaydi 
(7.1- rasm). Buning oqibatida muz metall detallar (silindrlar 
blokining kallaklari, radiator)ning shikastlanishiga olib kelishi 
mumkin. Bu holat manfiy haroratlarda dvigatellarni ishlatishni 
qiyinlashtiradi, shuning uchun qish faslida muzlash harorati 
past bo‘lgan maxsus sovituvchi suyuqliklar (antifrizlar)dan 
foydalanish zarur. 
7.3.