Microsoft Word Turoperator majmua tayyor doc

Turoperator – turagentlik - turist.
Yuqorida qad qayd qilinganidek, 
turagentlik turoperator va turist o‘rtasidagi vositachi bo‘lib hisoblanadi. Bundan 
tashqari turagentlik alohida xizmatlarni turistlarga sotish bilan shug‘ullanadi 
(transport xizmatlari, chiqish hujjatlarini rasmiylashtirish, diskont kartochkalarini 
rasmiylashtirish, turistik adabiyotlarni sotish, fototasmalarni ishlov berish va h.k.). 
Ko‘pgina turoperatorlar bozorga o‘z xizmatlarini agentliklar orqali taqdim etadilar. 
Ulardan har biri o‘zining shaxsiy taqsimot kanalini shakllantirishga intiladilar. 
Nima uchun turoperator sotish bo‘yicha o‘z ishini bir qismini vositachilarga 
berishga tayyor? Bu shuni anglatadiki, u qandaydir darajada tovar qanday sotilishi 
ustidan nazoratni yo‘qotadi. Yuqorida qayd qilingan turistik xizmatlarni o‘ziga 
xosligi (sezilmaslik, ishlab chiqarish va iste’mol jararyonlarni mos kelishi va h.k.) 
juda muhim hisoblanadi. Shunga qaramasdan ko‘pgina turoperatorlar 
vositachilardan foydalanish ularga ma’lum foyda keltiradi deb hisoblaydilar.
Ko‘pgina turoperatorlarga bevosita marketingni amalga oshirish uchun 
moliyaviy resurslar yetishmaydi. Misol uchun Ispaniyani “Soltour Este”
turoperatori o‘z turlarini bir necha yuz moskva va mintaqaviy turagentliklar 
yordamida sotadi. Hatto shunday yirik turfirmaga ham hech bo‘lmaganda bu 
agentliklarni bir qismini sotib olish uchun mablag‘ topish juda qiyindir. 

---

547
To‘g‘ri marketing yordamida ommaviy taqsimot tizimini iqtisodiyligiga
erishish uchun ko‘pgina turxizmatlarni ishlab chiqaruvchilarga boshqa firmalar 
xizmatini sotishda vositachi bo‘lishi zarur. Masalan, shaxsiy marshrutlari soni 1-2 
ta dan oshmaydigan ko‘pgina turoperator firmalar “Narus Viaggi” (Italiya), 
“Pactour”, “Frektravel” (Turkiya), Italiya va Turkiyaga turlarni sotish bo‘yicha 
barcha davlat o‘z vakilligini ochish tajribasizligi sabablidir. Ularni boshqa 
turoperatorlarni turxizmatlari bilan birga sotishga to‘g‘ri kelardi, oxir oqibatda 
turagentliklar tarmog‘ini egasiga aylanib qolishi mumkin. Ularga distribyuterlarni
keng tarmog‘i orqali ishlash yanada osonroqdir. 
Lekin hatto turoperator taqsimotni shaxsiy kanallarini tashkil etish 
imkoniyatiga ega bo‘lgan taqdirda ham, ko‘pgna hollarda agar o‘zining asosiy 
biznesiga kapital qo‘yilmalarni oshirsa u ko‘proq foyda olib ishlaydi. 
Vositachilardan foydalanish asosan turxizmatlarni keng ochiq yo‘lini 
ta’minlashda va ularni maqsadli bozorgacha yetkazishdek kattagina samaradorligi 
bilan izohlanadi. Turagentliklarda turoperatorlarga nisbatan ko‘proq tajribga, 
aloqaga, faoliyat imkoniyatlarga egadir. 
Ammo, turfirma sotishni qanday tizimidan foydalanishdan qat’iy nazar u 
taqsimotga sarflanadigan harajatlarni pasaytirishga intiladi. Yangi texnologiya va 
yangi quvvatli kompyuterlar yordamida ba’zi turfirmalar taqsimot tizimiga sarf-
harajatlarni optimallashtirishga erishdilar 
Kompyuterlardan tashqari, taqsimot ayrim hollarda samarali tartibga 
solishga, ishlab chiqarish yoki marketingga tortiladi. Taqsimotni samaradorlik
darajasini nazorat qilish va o‘lchash juda mushkul. ayniqsa bunga ba’zi marketing
qarorlari ta’sir ko‘rsatadi: mijozlarga xizmat ko‘rsatish siyosatida ba’zi uncha katta 
bo‘lmagan o‘zgarishlar taqsimotdagi sarf-harajatlarni anchagina oshiradi; ularni 
rag‘batlantirish natijasi hisoblangan sotishni maksimallashtirish taqsimot sohasidagi
xizmatchilarni qo‘shimcha shtatiga sarflanadigan moddiy harajatlarga olib kelishi 
mumkin; sotish pul aylanmasini oshirish qarori yana taqsimotdagi harajatlarni 
oshiruvchi xizmat ko‘rsatish bo‘yicha harajatlar va aylanma fondlar darajasini
iqtisodiy jihatdan foyda olmaslikka olib kelishi mumkin. 
Bunday xolatda shunday savol tug‘iladi: taqsimot ustidan va unga 
sarflanadigan harajatlarni kamaytirish ustidan samarali nazoartni amalga oshirish 
uchun turfirmalarni a’lo darajadagi boshqaruv apparatorlari nima qilmoqdalar?