Энциклопедия 9-том

 

---

41 
2.2. Sharofiddin Ali Yazdiyning “Zafarnoma” asarida qo’shni 
mamlakat va o’lkalarning Amir Temur davlati tarkibiga kiritilishi 
bayoni.
 
Amir Temur Movarounnahr va Xorazm yerlarini birlashtirish bilan 
qanoatlanmadi. Tez orada u qo’shni davlatlar va xalqlar ustiga yurish qilib, 
ularni o’ziga bo’ysundirish va markazlashgan buyuk saltanat barpo etishni 
o’z oldiga maqsad qilib qo’yadi. Bu davrda Oltin O’rda, Xuroson va Eronda 
hukm surgan ijtimoiy-siyosiy vaziyat uning uchun juda qo’l keladi. 
Sohibqiron harbiy yurishni Xurosondan boshlaydi. 1381-yili Amir Temur 
Hirotni egallaydi. Saraxs, Jom va Qavsiya shaharlari jangsiz taslim bo’ladi. 
1381—1384-yillar davomida Eronning katta qismi bo’ysundiriladi. Amir 
Temur Eron, Ozarbayjon, Iroq, Shorn (Suriya) ustiga uch marta askar tortadi. 
Bu yurishlar tarixda uch yillik, besh yillik va yetti yillik urushlar nomi bilan 
shuhrat topadi. Uch yillik (1386—1388) harbiy yurishlar oqibatida Janubiy 
Ozarbayjon, Iroqning shimoliy qismi, Gurjiston va Armanistondagi (Van 
ko’li atrofidagi) yerlar egallanadi. U besh yillik (1392-1396) urushi davomida 
G’arbiy Eron, Iroqi Ajam va Kavkazni egallaydi. Ushbu yurishlar haqida 
Hofiz Ali Yazdiy ―Zafarnoma‖da quyidagi ma’lumotlarni yig’ib qoldirgan: 
 
Xazrat sohibqiron uch yillik yarog’i bilan Eron sori borg’oni 
Bars yilda, torix yetti yuz sekson sekkizda (1386) sohibqironi gitisi ton 
Turondin Eron sori mutavajjih bo’ldi. Va xukm bo’ldikim, «Tavochilar
viloyatlarga borib cherikka jar yetqursun!». Bu xukm bulg’ondin so’ng 
tavochilar yurub, cherikni jam’ etib, dargohi oliyda kelturdilar. Ul hazrat 
cherik jam’ bo’lg’ondin so’ng Sulaymonshohbekkim, Dovudbekning o’g’li 
erdi va Abbosbekni Movarounnahr viloyatlarini zabti uchun qo’ydikim, 

---

42 
viloyatdin xabardor bo’lg’aylar. Va o’zi davlat bila saodat yuzini Eron sori 
qilib otlandi
20
.