Анатом- меш

Buyrak usti bezlari.
Bir juft bo`lib, ikkita buyraklarning ustida joylashgan. 
Bezning vazni yangi tug`ilgan bolalarda 7-8 g. 1-2 yoshda 5 g, 3-5 yoshda 5,5 g, 8-10 
yoshda 7 g, 11-15 yoshda 8,5 g, kattalarda 14-15 g keladi. Bez po`stloq va mag`iz 
qismdan iborat. Bezning mag`iz qismi bola 2 yoshga to`lguncha rivojlanib boradi. 
Buyrak usti bezining po`stloq qavatida uch guruh kortikosteroit gormonlar ishlab 
chiqariladi: Moddalar almashinuviga ta'sir etuvchi glyukogokortikoid gormonlar, 
mineral tuzlar almashinuvini boshqaruvchi mineralokortikoidlar, erkak va ayol
jinsiy gormonlarining bir turi androgenlar va estrogenlar ishlab chiqariladi. 
Buyrak usti bezining mag`iz gormonlari ishlab noradrenalin va adrenalin 
gormonlari ishlab chiqariladi. Bu gormonlar qon aylanishini, muskullar qisqarishini 
tezlashtradi, nafas olishni kuchaytiradi, bronxlarni kengaytiradi, jigarda glikogen 
parchalarini jadallashtiradi, me`da va ichaklar qisqarishi sekinlashadi, Ko`z 
qorachig`i kengayadi. Emotsional holatda (qo`rqqanda, hayajonlanganda) adrenalin 
ko`p ishlab chiqiladi, natijada yurak urishi tezlashib, qon bosimi ortadi. 
Androgenlar ko`p ishlab chiqilsa yosh bolada balog`atga etish belgilari 
paydo bo`ladi. Ba'zan yoshi keksaygan ayollarda androgenlar ko`p ishlab chiqarilsa, 
ularning iyagida soqol o`sadi, ovoz erkaklarnikiga o`xshab qoladi. 
Me'da osti bezi
. Me'daning pastki va orqa sohasida birinchi bel umurtqasi 
ro`parasida joylashgan bo`lib, og`irligi yangi tug`ilgan bolada 4-5 g, balog`atga etish 
davrida 15-20 baravar kattalashadi. Uning vazni kattalarda 70-80 g, uzunligi 16-20 
sm gacha bo`ladi. Me'da osti bezi aralash bez bo`lib, to`qimasining 98-99 % tashqi 
sekretsiya funktsiyasini bajarib, ovqat hazm qilishda ishtirok etuvchi shira yoki 
fermentlarni ishlab chiqaradi. qolgan bir ikki foizi ya'ni Langergans orolchasi deb 
ataluvchi qismi ichki sekretsiya funktsiyasini bajaradi. Bezning Langergans orolchasi 
qismida glyukagon, insulin va gastrin gormonlari ishlab chiqariladi.
Glyukagon – alfa hujayralaridan ishlab chiqiladi. Bu yog`` to`qimalaridagi 
yog``ning parchalanishini tezlashtiradi. Sekresiya funktsiyasida jigar muskullarida 
zahira holda to`plangan glyukogen moddasini parchalab glyukozaga aylantiradi. 
Gastrin gormoni esa qon orqali me'daning ferment ajratish funktsiyasini boshqarishda 
ishtirok etadi.
Insulin ta'sirida qondagi qand yani uglevodlar zapasi glikogenga aylanadi. 
Insulinning kamayishi qandlik diabetga olib keladi. Insulin organizmda yog`` 
to`planishini yaxshilaydi. Insulin B betta- hujayralaridan ishlab chiqiladi. Oqsillarni
sintezlashda embrionning dastlabki rivojlanishida uning qoniga insulin ko`p bo`ladi. 
Tug`ilgandan keyin insulin miqdori o`zgarishlarga uchraydi. Sog`lom odam qonida 
qandning normal miqdori 80-120 mg % bo`ladi, qandli diabet kasalligida esa uning 
miqdori 150-250 ml g % ga ko`tarilib, undan ham ortib ketishi mumkin. Bu kasallik 
turli yoshlarda ayniqsa 6-12 yoshli bolalarda ko`p uchraydi. Uning kelib chiqishiga 
sabab, ko`p siqilish va uglevodlarga boy ovqatlar, hamirli ovqat, qand, shirinliklarni 
haddan tashqarii ko`p eyish natijasida kelib chiqadi.