3-ma’ruza. Kuchlanishi 1000 V gacha bo‘lgan sex tarmoqlarining sxemalari. Sanoat korxonalari elektr ta’minoti tizimida reaktiv quvvatni kompensatsiyalash masalalari

---

3-MA’RUZA. 
 
Kuchlanishi 1000 V gacha bo‘lgan sex tarmoqlarining sxemalari. Sanoat korxonalari elektr 
ta’minoti tizimida reaktiv quvvatni kompensatsiyalash masalalari.
 
Elektr yuklamalari 
kartogrammasi va yuklamalarning shartli markazini aniqlash. Podstantsiyalarda kuch 
transformatorining soni va quvvatini tanlash. 
 
R e j a: 
 
3.1. Sex tarmoqlarida foydalaniladigan sxemalarning xususiyatlari. Radial sxemalar. 
Magistral sxemalar. Aralash sxemalar. Yoritish sxemalari. Ishchi va favqulota Yoritish. 
Magistral sxema turlari. 
3.2. Reaktiv quvvat tushinchasi. Reaktiv quvvatni kompensatsiyalashning umumiy 
maslalari. Reaktiv quvvatni kompensatsiyalash usullari. Tabiy va sun’iy usullar. Reaktiv 
quvvat koeffitsienti. 
3.3. Kartogramma tushinchasi. Elektr yuklamalari kartogramma. Yoritish sektori. Bosh 
pasaytiruvchi podstantsiya. Shartli elektr yuklamalar markazi. Bosh pasaytiruvchi 
podstantsiyani o‘rnatish shartlari. 
3.4.Transformatorlar va ularning turlari. Podstantsiyalar transformatorlarning sonini 
tanlash. Normal va avariya rejimida transformatorlarning sonini tanlash. Yuklanish 
koeffitsienti. Transformatorlarning o‘ta yuklanish rejimi. Podstantsiyalarda 
transformatorlarning quvvatini tanlash. 
 
 
Tayanch so‘z va iboralar:
Magistral, radial, aralash, 80 kVtli dvigatel, tarqatish punkti, shinali o„tkazgich, alyuminiy 
tomirli, mis tomirli, qobiq, po„lat tasma, zirx, nul tomir, qog„oz izolyasiya, rezina, 1 tomirli, 2 
tomirli, 3 tomirli, 4 tomirli, SHMA, SHRA, SHO, quvvatlar uchburchagi, "
φ
" burchak, quvvat
koeffitsienti, quvvat yo„qotishlari, AD, kuch transformatorlari, boshqariluvchi to„g„rilagich, SD, 
kondensatorlar, ventilli manbaalar, tadbirlar, SD ishlatish, kuchlanishni kamaytirish, salt yurish, 
45 %, yuklanish koeffitsienti, 70%, "uchburchak" ulanish sxemasi, "yulduz" ulanish sxemasi.
Statik kondensator, moyli, "savtol", solishtirma quvvat yo„qotishlari, solishtirma qiymati, 
komplekt qurilmalari, past kuchlanishli, 6-10 kV kuchlanishli, eng katta reaktiv quvvat, 
qo„zg„otish toki, kam qo„zg„otish, aktiv quvvat yo„qotishlari, engillashtirilgan rotor, kichikroq
xavo tirqishi, kuchlanishni rostlash, kompleks elektr ta‟minoti, optimallash yuqoriroq
kuchlanishni iste‟molchiga yaqinlashtirish, rangli metall va elektroenergiyani yuqotishlari 
iqtisodi, yuklamalar markazi, kuch va yoritish yuklamalari, doira, radius, masshtab, 
kuchlanishlar bo„yicha qurish, ta‟minlash markazi, katta quvvatli iste‟molchilar, oraliq
tarqatish punkti, kabellar, ko„p sonli iste‟molchilar, ta‟minlash ishonchliligi, o„tib ketuvchi
kabel magistrallari, katta quvvatli va javobgarligi katta iste‟molchilar, to„la xisobiy quvvat, 
iste‟molchilarning toifasi, o„zaro rezervlash, yuqori kuchlanish tomoni sxemasi, grafikni 
to„ldirish koeffitsienti, nominal quvvat, muhit sharoiti, sovitish tizimlari, cho„lg„amning eng 
qizigan nuqtasi, o„ta kuchlanishlar, quvvatlar qatori, quvvat yo„qotishlari, mayda va o„rta 
quvvatli iste‟molchilar, tokoprovodlar, kapital va ekspluatatsion sarflar.