Sabirova rixsi abdukadirovna yuldashev nosirjon muxam edjanovich

Gipotalamus
K ortizol
© /
\® 
/ 
X
G lyu k o n eo g en ez 
Q onda am inokislotalar 
ferm entlari (jig ar) konsentratsiyasining ortishi
305

---

va glyukokortikosteroidlar sintezida qatnashadigan fermentlami 
adenilatsiklaza sistemasi orqali faollashtiradi.
Kortizol o‘z navbatida kortikotropin-liberin sekretsiyasini qayta 
manfiy aloqa y o ‘ li bilan pasaytiradi va shu yo ‘ l bilan glyuko- 
kortikosteroidlaming haddan tashqari ortiqcha hosil bo iishining 
oldi olinadi.
Glyukoneogenez tezligi odamda soatiga 0 dan 4 g glyukozagacha 
(bir kecha-kunduzda 100 g atrofida) oraliqda o‘zgarib turishi 
mumkin. U glevodlarga boy ovqat iste’mol qilgandan keyingi 
dastlabki soatlarda glyukoneogenez tezligi juda past bo‘ ladi, jigardagi 
glikogen zaxiralari tugab borgan sari ortadi va bir necha soat davom 
etgan ochlik paytida eng yuqori darajaga yetadi. Glyukoneogenez 
asosan jigard a, kamroq buyraklam ing po‘ stloq qismida va ichak 
hujayralarida sodir bo‘ ladi.
K ortizol va stress. 
Kortizol sintezi va sekretsiyasi nafaqat 
gipoglikem iyada, balki stress ta’sirotlar tufayli ham stimullanadi 
(travma, yuqori temperatura, sovuqda qolish, haddan ortiq kuchli 
jism oniy zo‘riqish, infeksiya va b.). Stress ta’sirotlar organizmda 
stressning havfli oqibatlarini bartaraf etishga qaratilgan javob 
reaksiyasini chaqiradi. M arkaziy nerv sistemasi stress holatiga 
javoban gipotalamusda kortikotropin-liberin sekretsiyasi uchun signal 
beriladi, o‘z navbatida buyrak usti bezida kortizol sintezi stimullanadi. 
Stress holati ko‘pincha (lekin har doim ham emas) gipoglikem iya 
bilan kechadi, shu sababdan kortizol ta’sirida glyukoneogenez 
stim ulyatsiyasi stressga qarshi omil hisoblanadi. Bundan tashqari, 
kortizol zararlangan hujayralam ing regeneratsiyasida ishtirok 
etuvchi oqsillar sintezini stim ullaydi. Stressgajavob reaksiyalarida 
shuningdek adrenalin, insulin, glyukagon va sitokinlar ham 
qatnashadi.