Book · February 022 citations reads 5,337 author: Some of the authors of this publication are also working on these related projects

«Aholini ish bilan ta’minlash 
to‘g‘risida»gi qonuni
ning yangi tahriri ishlab chiqildi. Bizning fikrimizcha, bu 
qonun aholini o‘zini o‘zi ish bilan band qilishning zamonaviy va samarali 
shakllari, jumladan, masofaviy mehnat va shu kabi boshqa faoliyat turlarini 
kengaytirish va uning huquqiy maqomini belgilash uchun asos bo‘ladi. 
Xalqimizning hayot darajasini yuksaltirish uchun mehnatga munosib haq to‘lash 
tizimini shakllantirish va aholi real daromadlarini oshirish zarur. Bu yo‘nalishda 
eng kam oylik ish haqi miqdorini belgilash tartibi qayta ko‘rib chiqildi
18
.
Soliq va boshqa to‘lovlarning eng kam ish haqi miqdori bilan bog‘liq 
bo‘lishiga barham beriladi. Mehnat munosabatlarini takomillashtirishga qaratilgan 
O‘zbekiston Respublikasi Mehnat kodeksining yangi tahriri ishlab chiqiladi va 
Mehnat kodeksida bozor iqtisodiyoti talabidan kelib chiqib, norasmiy mehnatdan 
foydalanishning oldini olishga qaratilgan rag‘batlantiruvchi normalar; ishning 
o‘ziga xos xususiyatiga ko‘ra, mehnat shartnomasini tuzish va bekor qilishning 
soddalashtirilgan tartibi, xodim bilan bir vaqtda ish beruvchining ham 
manfaatlarini ifodalaydigan qoidalar o‘z ifodasini topdi.
Mehnat kodeksida Xalqaro mehnat tashkilotining tavsiyalarini implementatsiya 
qilish va mehnat munosabatlarini to‘g‘ridan-to‘g‘ri tartibga soluvchi normalar 
nazarda tutiladi. Mehnat qonunchiligidagi bunday o‘zgarishlar, bizning fikrimizcha 
aholini erkin mehnat faoliyatini olib borishga va mehnatga munosib haq olishga 
keng 
yo‘l 
ochib 
beradi. 
O‘zbekiston 
Respublikasi 
Prezidenti 
Murojaatnomasi
da Markaziy bank, Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar va 
Toshkent shahri rahbarlariga 2019 yilda turmush sharoiti og‘ir bo‘lgan 1 ming 600 
nafar xotin-qizlarni imtiyozli kreditlar asosida arzon uy-joylar bilan ta’minlash 
vazifasi topshirilgan. 
2014-2018- yillarda yoshga doir pensiya oluvchilar soni – 18,7 foizga, yoshga 
doir tayinlangan o‘rtacha pensiya miqdori – 50,2 foizga yoshga doir pensiyaning 
eng kam miqdori – 64,8 foizga ortgan. Tahlil qilinayotgan davrda nogironlik 
bo‘yicha pensiya oluvchilar soni 4,2 foizga kamaygan, aksincha ularga tayinlangan 
o‘rtacha pensiya miqdori 59,0 foizga ortgan. 2018 yilda boquvchisini yo‘qotganligi 
sababli pensiya oluvchilar soni 249,6 ming kishini tashkil etgan, ularning soni 
2014 yilga nisbatan 3,1 foizga ortgan. Bu davrda ularga tayinlangan o‘rtacha 
pensiya miqdori 51,3 foizga ko‘paygan.
O‘zbekiston 
Respublikasi 
Prezidentining 
2018-yil 
12-dekabrdagi 
«Fuqarolarning pensiya ta’minoti tizimi samaradorligini oshirish va pensionerlarni 
ijtimoiy qo‘llabquvvatlashni kuchaytirishga oid qo‘shimcha chora-tadbirlar 
to‘g‘risida»gi PF-5597-sonli farmoni qabul qilindi. Mazkur farmonga asosan 2019-
yil 1-yanvardan boshlab: – barcha ishlovchi pensionerlarga pensiyalar to‘liq 
miqdorda to‘lanadi; – pensiyani hisob-kitob qilish uchun ish haqining maksimal 
miqdorini eng kam oylik ish haqining 8 barobaridan 10 barobarigacha oshirildi.

---

103 
2017–2021-yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta 
ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasida ustuvor yo‘nalishlardan biri 
ijtimoiy sohani rivojlantirishga yo‘naltirilgan 
bo‘lib, aholining majburiy ijtimoiy kafolatlarini 
ta’minlash, 
ijtimoiy 
himoyaga 
muhtoj 
qatlamlarning ijtimoiy himoyasini kuchaytirish, 
shuningdek, keksalar va imkoniyati cheklangan 
shaxslarni 
davlat 
tomonidan 
qo‘llab-
quvvatlashni o‘z ichiga oladi.
O‘zbekiston 
Respublikasining 
«Davlat 
pensiya ta’minoti to‘g‘risida»gi Qonunining 
yangi tahririni ishlab chiqish va tasdiqlash. b) 
pensiya ta’minoti tizimiga zamonaviy axborot-
kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish sohasida: pensiya ta’minoti sohasiga 
zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini faol tatbiq etish, «Pensiya» 
dasturiy majmuasini modernizatsiya qilish, navbatni yuzaga keltiradigan, buning 
natijasida korrupsiya va qog‘ozbozlik holatlarini keltirib chiqaradigan qog‘oz 
hujjatlar aylanishini bartaraf etish.
Pensiyalarni hisoblashda asos sifatida 2015-yildan tashkil etilgan fuqarolarning 
a) 
Pensiya 
jamg‘armasiga 
o‘tkazib 
borilgan 
sug‘urta 
badallarining 
markazlashtirilgan reyestri ma’lumotlarini inobatga olishni joriy etish. b) pensiya 
ta’minoti tizimining ijtimoiy adolati va samaradorligini oshirish sohasida: barcha 
ishlovchi pensionerlarga pensiyalarini to‘liq miqdorda olish huquqini berish; 
qariyalar va nogironlar internat uylarida (pansionatlarda) yashovchi yolg‘iz 
pensionerlarga to‘lanadigan pensiya miqdorini oshirish ko‘zda tutildi. III guruh 
nogironligi bo‘lgan shaxslarga qat’iy belgilangan miqdorda nafaqalarni tatbiq 
etish. d) rag‘batlantiruvchi mexanizmlarni joriy etish, pensiya miqdori va 
xodimning mehnat sohasidagi hissasi o‘rtasidagi o‘zaro bog‘liqlikni oshirish 
sohasida. Fuqarolarning 35 yildan ortiqcha ish stajining har bir to‘liq yili uchun 
pensiyalarning tayanch miqdorini hisoblab chiqarilgan o‘rtacha ish haqining 2 foizi 
miqdoriga oshirishni nazarda tutish; 54 yoshdan pensiyaga chiqish huquqiga ega
bo‘lgan, biroq pensiyani umumiy belgilangan yoshdan kechroq rasmiylashtirgan 
ayollarning pensiyalariga ustamalar belgilash; pensiyani hisoblab chiqarish uchun 
hisobga olinadigan o‘rtacha ish haqini pensiya tayinlanish kunidagi belgilangan 
eng kam ish haqining 8 barobaridan 12 barobarigacha oshirish. 
Ijtimoiy sug‘urta tizimida fuqarolarning ixtiyoriy ishtirokini rag‘batlantirish 
choralarini qo‘llash sohasida: pensiya yoshiga yetgan, ammo zarur ish stajiga ega
bo‘lmagan fuqarolarga, davlat pensiyalarini hisoblashda yetishmayotgan stajning 
har bir oyi uchun Pensiya jamg‘armasiga bir martalik sug‘urta badallarini to‘lash 
huquqini taklif etish (2018-yil 1-aprel holatiga ko‘ra yangi tayinlangan 
pensiyalarning 55 foiz ulushini to‘liqsiz ish staji bilan tayinlangan pensiyalar 
tashkil etadi); ishlovchi er (xotin)ning mehnatga haq to‘lash ko‘rinishidagi 
daromadlari hisobidan ishlamayotgan turmush o‘rtog‘i uchun ixtiyoriy ravishda 
Pensiya jamg‘armasiga sug‘urta badallari to‘lash huquqini taklif etish. Er(xotin) 

---

104 
ishlamayotgan turmush o‘rtog‘i uchun Pensiya jamg‘armasiga ixtiyoriy sug‘urta 
badallari to‘lash tizimi dunyoning ko‘plab davlatlarida mavjud.
Birgina Qashqadaryo viloyatida ijtimoiy soha va aholini ijtimoiy qo‘llab 
quvvatlashga sarflanayotgan xarajatlar misolida mamlakatimizda kuchli ijtimoiy 
siyosat olib borilayotganini guvohi bo‘lishimiz mumkin.