O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

1-nav qurilish gipsini suv bilan qorishtirilganda 1,5 soat vaqt
o'tgach, siqilishdagi m ustahkam lik chegarasi kam ida 4,5 M Pa, 2-
nav gipsniki esa 3,5 M Pa bo'lishi kerak.
Gipsning qotishi. 
G ip sn in g qotish jarayon i u n in g gidra-
tatsiyalanishi bilan boshlanadi, ya ’ni bunda yarim m olekula suvli
gips qaytadan kristall holatdagi ikki m olekula suvli gipsga aylanadi:
C aS 0 4 - 0,5H 20 + l , 5 H 20 = C a S 0 4- 2H 20 .
Aslida gipsning qotishi uchun kam suv talab qilinsa-da, gips
qorishm asini ishlatish qulay b o iis h i uchun ko'proq suv solinadi.
37

---

B uyum ning m ustahkam ligini oshirish uchun undagi ortiqcha suv
quritish y o ‘li bilan yo'qotiladi.
A kadem ik A .A .B aykovning nazariyasi b o £yicha, gips qota-
yotganda asosan, kuyidagi fizik-kim yoviy jarayonlar ro‘y beradi.
Yarim m olekula suvli gips suvda qism an erib, ikki m olekula suvli
qiyin eruvchan gips hosil qiladi. G ips zarrachalari gel deb ataluvchi
yelim sim on holatga aylanadi, bu esa gipsning, gidratatsiyalanishi
deb ataladi. Natijada kolloid holatdagi juda m ayda zarrachalardan
tashkil topgan gips xamiri hosil b o ‘ladi va u tezda kristallana
boshlaydi. Ikki suvli gips zarrachalarida o ‘sayotgan ignasim on
kristallar o ‘zaro zichlashadi va m ustahkam tutashgan kristallga
aylanadi. K olloid eritm a hosil b o ‘lishi va bu eritm aning kristal-
lanish jarayoni, yarim m olekula suvli gipsning ikki m olekula suvli
gipsga to'la aylanishiga qadar davom etadi. Buyum quritilganda
undagi eritm a holid a qolgan yarim suvli gips kolloid xamirga
aylanadi s o £ng ikki m olekula suvli gips kristallari ajralib chiqadi,
buning hisobiga buyum ning mustahkamligi yanada ortadi. Shuning