Диагностик ёндашув таълим

 
1-гуруҳ учун тарқатма материал.
Мулоқотнинг коммуникатив томони Ї шахслараро ахборотлар, 
билимлар ғоялар, фикрлар алмашинуви. Бу жараѐннинг асосий воситаси Ї тил 
(ѐзма-оғзаки, монологик-диалогик нутқ). Диалогик нутқнинг мазмуни, 
характери, давомийлиги мулоқотга киришган шахсларнинг шахсий 
қарашларига, қизиқишларига, бир-бирларига бўлган муносабатларига, 
мақсадларига бевосита боғлиқ бўлади. Ўқитувчи-ўқувчи, сиѐсий 
раҳбарларнинг, дипломатларнинг, дугоналарнинг суҳбати бир-биридан фарқ 
қилади. Монологик нутқ бир кишининг бошқа кишига мурожаати Ї 
фикрларнинг мантиқан тугал бўлиши, грамматик қонун-қоидаларга риоя 
қилиш керак. Одамларнинг мулоқот жараѐнида сўзлардан ташқари турли хил 
ҳаракатлардан, қилиқлардан, ҳолатлардан, кулгу, оҳанглардан ҳам 
фойдаланадилар. Мимика, кўз қарашлар, тўхташлар (пауза) ифодалари ва 
ҳоказо. Буюк рус ѐзувчиси Л.Толстой одамларда 97 хил кулгу тури, 85 хил 
кўз қарашлар тури борлигини кузатган. Андрееванинг ѐзишича, одам юз 
ифодалари, нигоҳларининг 2000 га яқин кўринишлари бор.

---

Бу новербал мулоқот воситаларининг миллий ва худудий хусусиятлари 
бор. 
Масалан, 
ўзбек 
халқининг 
мулоқот 
жараѐни 
бой, 
ўзаро 
муносабатларнинг бевосита характери унда шундай воситаларнинг кўпроқ 
ишлатилиши билан боғлиқ. Болгарлар бирор фикрни тасдиқламоқчи 
бўлишса, бошларини чайқашади, инкор этмоқчи бўлишса, бош силташар 
экан.
Новербал мулоқотда суҳбатдошларнинг фазовий жойлашувлари ҳам 
аҳамиятга эга: Масалан, аѐллар ҳиссиѐтга берилганлиги учун бир–бирлари 
билан яқин туриб гаплашар эканлар, эркаклар ўртасида масофа бўлар экан.
Ўқувчиларни партада орқама–кетин ўтказгандан кўра доира шаклида 
ўтказилса, уларда жавобгарлик ҳисси юқорироқ бўлар экан, эмоциялар 
алмашгани учун ҳам гуруҳдаги психологик вазият ижобий бўлиб,
болаларнинг предметга ва бир–бирларига муносабатлари анча яхши бўлар 
экан.
Демак таълим–тарбия жараѐнини ташкил этишда мулоқотнинг барча 
воситаларига, айниқса, нутққа эътибор бериш керак. Болаларни илк ѐшлик 
чоғлариданоқ нутқ маданиятига ўргатиш, нутқларини ўстириш чораларини 
кўриш зарур. Педагог ҳам нутқ маданиятига эга бўлиши керак. 
2-гуруҳ учун тарқатма материал.