5. sotsial mavqei bo’yicha ehtiyojlar.
6. o’tkinchi
7. hozirigi
8. bo’lg’usi ehtiyojlar.
to’la qoniqtirgan
qisman qoniqtirgan
umuman qoniqtirmagan ehtiyojlar.
geografik: umumiy, regional
sotsial: daromad bo’yicha tabaqalanish: umumiy,
sotsial guruh.
Paydo bo’lishiga
qarab
asosiy
ikkilamchi
egri, bilvosita ehtiyojlar.
474
Qaytalanishiga
qarab
Qo’llanilishiga
qarab
Jamiyatning
munosabati
ga qarab
Iste’mol qilish
usuliga qarab
bir martalik bo’lgan
vaqt-vaqti bilan, davriy, takrorlanib turadigan
doimiy bo’lgan ehtiyojlar.
faqat bir soha
bir necha soha
barcha sohaga zarur bo’lgan ehtiyojlar.
salbiy
neytral, turg’un
ijobiy ehtiyojlar.
yakka
guruh
ijtimoiy iste’molga mo’ljallangan ehtiyojlar
Yoshi va
daromad
darajasiga
qarab
elastikligi bo’sh bo’lgan ehtiyojlar
elastikligi yuqori bo’lgan ehtiyojlar (yuqori
darajadagi ehtiyojlar)
475
Motivlashtirish nazariyasiga asoslanib uning turli
modellari ishlab chiqilgan va amaliyotda
qo’llanib kelinmoqda. Ularning asosiylari
qo’yidagilardir:
oqilona
(ratsional)
model;
insoniy
munosabatlar
ni motivlashti
rish modeli;
kompleks
motivlashtirish
modeli.
Maslou va Xetsberg yondoshuvlariga asoslangan
bo’lib, uzoq muddatli motivatsiyani ta’minlovchi
omillar sifatida nafaqat ichki omillar, shuningdek
tashqi
omillar
ham
muhim
deb
qaraladi.
Motivlashtirish
strategiyasini
tanlashda
uchta
yondoshuv mavjud:
476
Rag’batlantirish va jazo strategiyasi, ya’ni, kishilar mukofot
olish uchun ishlaydilar:
kim ko’p va yaxshi ishlasa, unga yaxshi
to’lanadi;
kim undan ko’p ishlasa shunchalik ko’p
to’lanadi;
kim sifatsiz ishlasa, u jazolanadi.
Ish orqali motivlashtirish: xodimga uni
qoniqtiradigan ishni bersangiz bas, ijro
etish sifati yuqori bo’ladi.
Menejerlar bilan doimiy aloqada bo’lish strategiyasi:
bo’yisinuvchilar bilan birga maqsadni aniqlab olish, unga
ijobiy aks aloqaga imkon berish, hatoki u to’g’ri yoki
noto’g’ri yoxud yanglishgan hollarda ham. Bu motivlashtirish
modeli rahbar bilan xodim o’rtasidagi munosabatni tahlil
qilish va unga ustuvorlik berishga asoslanadi.
Motivlashtirishning qo’yidagi
usullari qo’llaniladi:
477
pulni rag’batlantirish va
mukofotlash sifatida ishlatish;
jazolash;
raqobatni kuchaytirish;
ish orqali motivlashtirish;
yutuqni tan olish va taqdirlash;
xodimlarni o’qitish va
yuksaltirish;
478
Marketing tushunchasi va uning ahamiyati.
salbiy ta’sirni cheklash va
me’yorlash;
guruh mehnatini mukofatlash
va rag’batlantirish;
xodimlarni boshqarish ishlariga
jalb etish va h.k.
Marketing
479
(«marketing»-ingliz tilida market-bozor va ing-
qo’shimchasi
harakat,
faoliyat
ma’nosini
anglatadi) bozor harakati bilan bog’liq faoliyat
ma’nosida
tarjima
qilinadi.
Lekin
bu
tushunchaning ma’nosi juda kengdir.
Marketing
bu tovar va xizmatlar bozorini asosli
o’rganish va oldindan baholash orqali
ishlab chiqarishni tashkil qilish, sotishni
uyushtirish va shu orqali foyda olish bilan
bog’liq bo’lgan faoliyatdir.
Marketing
(marketing) tushunchasi o’zagini tashkil etadigan
«bozor» (market) atamasining o’zini har xil
izohlash
marketing
predmetini
tushunishda
turlicha yondashuvlarni, tartib-qoida, faoliyat,
taqsimot bilan bog’liq qarashlarni yuzaga keltirdi.
480
Marketing
bu tovar harakatining barcha bosqichlarini o’z
ichiga oluvchi, talab va taklifni o’rganish, mahsulot
ishlab chiqarish dasturini yaratish, sotish va iste’mol
qilish bilan bog’liq bo’lgan turli xildagi xizmatlar
ko’rsatish va iste’moldan chiqqandan keyin
utilizatsiyalashni
tashkil
qilish
kabi
bozor
muammolarini echishda yaxlit-tizimli yondashishdir.
Bozor (market)
tovar xo’jaligining iqtisodiy kategoriyasi bo’lib, tovar ishlab
chiqarish va muomalasi qonunlari asosida tashkil etilgan
ayirboshlashdir. Boshqacha qilib aytganda, bozor sotuvchi (ishlab
chiqaruvchi) va xaridor (iste’molchi)lar o’rtasida sodir bo’ladigan
barcha iqtisodiy munosabatlar yig’indisini o’z ichiga oladi:
481
Do'stlaringiz bilan baham: |