Menejmet va marketing

---

OʻZBEKISTON RESPUBLIKASI  

OLIY VA OʻRTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI 

TOSHKENT MOLIYA INSTITUTI 

 

 

 

“MENEJMET VA MARKETING”  KAFEDRASI 

 

“MENEJMENT. MARKETING”  

fanidan 

 

O’QUV-USLUBIY MAJMUA 

 

 

 

 

Bilim sohasi:  

 

 

 

 

200 000   

 

 

– 

 

 

Ijtimoiy soha 

 

 

 

 

 

Ta’lim sohasi:   

 

230 000       

 

–  Iqtisod 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ta’lim yo‘nalishi:    

511100 

–  Kasb ta`limi  (5230600- Moliya, 

5230700  –  Bank ishi, 5230900- 

Buxgalteriya hisobi va audit,) 

 

 

5230200 

–  Menejment  (xizmatlar sohasi)   

 

 

5230600 

–  Moliya 

 

 

5230700 

–  Bank ishi 

 

 

5230800 

–  Soliqlar va soliqqa tortish 

 

 

5230900 

–  Buxgalteriya hisobi va audit 

(tarmoqlar bo`yicha) 

 

 

5231200 

–  Sug`urta ishi 

 

 

5231300 

–  Pensiya ishi 

 

 

5231500 

–  Baholash ishi 

 

 

5232000 

–  Davlat budjetining g’azna ijrosi   

 

 

 

TOSHKENT-2018 

---

1 

Ushbu  o`quv  uslubiy  majmua    Toshkent  moliya  instituti  Kengashining  201__  yil  

“___” _____dagi ___ -sonli qarori bilan tasdiqlangan “Menejment. Marketing”  fani 

dasturi asosida ishlab chiqilgan. 

 

Tuzuvchilar:   

 

 

Raxmatullaeva N.O.  –    TMI  “Menejment  va  marketing”  kafedrasi  katta          

o’qituvchisi 

Ilxomjonova F.M. 

 

TMI  “Menejment  va  marketing”  kafedrasi         

o’qituvchisi. 

 

 

 

Taqrizchilar: 

 

 

Odilova.G 

–  Toshkent Iqtisodiyot Universiteti “Menejment” 

kafedrasi dots.i.f.n 

Nazarova F.X. 

 –  TMI  “Menejment  va  marketing”  kafedrasi 

professori    

 

   

Fanning  o`quv  uslubiy  majmuasi    kafedraning  2018  yil    “__”      ______dagi  __ 

“__”  sonli  yig’ilishi  muhokamasidan  o’tkazilgan  va  fakultet  Kengashida  ko’rib 

chiqish uchun tavsiya etilgan. 

 

 

  Kafedra mudiri    

 

 

 

            E.Nabiyev 

 

Fanning  o`quv  uslubiy  majmuasi    “Byudjet  hisobi  va  davlat  jamg’armalari” 

fakultetining  Kengashi  muhokamasidan  o’tkazilgan  va  institut  Kengashida  ko’rib 

chiqish uchun tavsiya etilgan (2018 yil  “__”   ______dagi __ “__”  sonli  qaror). 

 

  Fakultet dekani    

 

 

 

 

   O.Kamolov 

 

 

  Kelishildi: 

 

  O’quv-uslubiy bo`lim boshlig`i 

                        T.Baymuratov 

 

  O’quv ishlari bo’yicha prorektor   

 

    I.Qo’ziev 

 

  Fanning o`quv uslubiy majmuasi  institut o’quv-uslubiy Kengashining 2018 yil  

“__”   ______dagi __ “__”  sonli  yig’ilishida ko’rib chiqilgan va tasdiqlash uchun 

tavsiya qilingan.  

 

  Fanning  o`quv  uslubiy  majmuasi    institut  Kengashining  2018  yil    “__”   

______dagi __ “__”  sonli  majlisi bayoni bilan ma’qullangan. 

---

2 

Mundarija 

 

 

Kirish 

 

 

Betlar 

4 

I. 

O’quv materiallari 

5 

 

 

 

1.1. 

Ma’ruza matnlari 

6 

1.2. 

Amaliy mashg’ulotlar   

172 

 

 

 

II. 

Mustaqil ta’lim mashg’ulotlari 

287 

 

 

 

III. 

Glossariy 

325 

 

IV. 

 

Ilovalar 

 

344 

 

 

 

4.1. 

4.2. 

4.3. 

4.4. 

4.5. 

 

4.6. 

Fan dasturi 

Ishchi fan dasturi 

Tarqatma materiallar 

Testlar 

Baholash mezonlarini qo’llash bo’yicha uslubiy 

ko’rsatmalar 

O’quv uslubiy majmuanining elektron varianti 

345 

348 

349 

476 

 

483 

 

 

 

---

3 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  O’quv materiallari 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

4 

с 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1.Ma’ruza bo’yicha  

O’quv materiallari

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

5 

с 

Mavzu 1.  “MENEJMENT VA MARKETING ASOSLARI” FANINING 

PREDMETI, OB’EKTI VA METODI 

 

REJA: 

1. Menejment  fanining  mazmuni,  moxiyati,fanni  o‘qitish  maqsadlari,  menejment 

obyekti va subyekti. 

2. Menejment  fanining  tahlil  usullari,  tizimli  yondashuv,  kompleks  yondashuv, 

kuzatish usullari mazmuni.  

3. Menejment  fanining  ijtimoiy-iqtisodiy,xuquqiy,  kibertnetika  va  boshqa  fanlar 

bilan uzaro aloqalari.  

 

Tayanch  so’zlar:  menejment,  boshqaruv  ob’ekti,  boshqaruv  sub’ekti, 

menejment  funksiyalari,  ierarxiya,  qayta  aloqa,  yakkahokimlik,  naf,  baho, 

talab va taklif, o’z o’zini boshqarish.  

 

 

1. Menejment fanining mazmuni, moxiyati,fanni o‘qitish maqsadlari, 

menejment obyekti va subyekti. 

 

 

Menejment  -  bu  inglizcha  so‘z  bo‘lib,  ingliz  tilining  Oksford  lug‘atida 

berilgan ta’rifga binoan u: 



 

boshqaruv xokimiyati va san’ati; 



 

resurslarni  boshqarish  bo‘yicha  a’loxida  moxirlik  va  ma’muriy 

ko‘nikmalar tushuniladi. 

 

Boshqacha so‘z bilan aytganda, menejment-bu boshqaruv, ya’ni resurslarni, 

odamlarni  boshqarish,  samarali  faoliyat  olib  borish  va  foyda  olishni  bilish,  uni 

ko‘paytirish  jarayonidir. Shu nuqtai nazardan  boshqaruv  -  bu  o‘ziga xos  yuksak 

sa’nat va maxoratni talab qiluvchi tanlov, shu  tanlov asosida qaror qabul qilish 

va uning bajarilishini nazorat qilishdir. 

 

Bugungi  kunda  menejment  va  boshqaruv  to‘g‘risida  quyidagi  umum  qabul 

qilingan fikrlar mavjud: 

   

Yuksak san’at va maxoratni talab qiluvchi tanlov 

 

 

Mustaqil fan 

 

Boshqaruv  Faoliyat turi, funktsiya 

Menejment 

 

Jarayon 

 

 

Tashkilotlarni boshqaruvchi kishilar 

 

 

Boshqaruv apparati yoki organi 

 

 

Xar qanday faoliyatning ijobiy natija berishi, eng avvalo, tanlovni to‘g‘ri 

bajara olishga, ma’qul va ishonchli qarorni qabul qila olishga xamda bu qarorning 

bajarilishini nazorat qila olishga bog‘liq. Masalan, yuqori foyda olish quyidagi 

uchta jixat bo‘yicha to‘g‘ri tanlovni va ishchan qaror qabul qilinishini talab qiladi. 

 

Xarajatlar - bu maxsulotni ishlab chiqarish (xizmat ko‘rsatish) va uni sotish 

xamda xodimlarga to‘lash uchun sarflanadigan mablag‘lardir. Xarajatlar tarkibiga: 



  maxsulot (xizmat) tannarxi; 

---

6 

с 



 

ma’muriy xarajatlar; 



 

ijara va foiz to‘lovlari; 



  ish xaqi; 



  soliqlar kiradi. 

 

Bozor  iqtisodiyotida  tanlash  qoidasi  yanada  jiddiylashadi.  Zero,  ishlab 

chiqarish  (xizmat)  uchun  resurslar  to‘g‘ri  tanlangandagina  va  ulardan  samarali 

foydalangandagina xarajatlar yuqori foyda keltirishi mumkin. 

 

Naf  -  bu  maxsulot  (xizmat)  ning  ist’emolchilarga  qanchalik  ijobiy  natija 

keltirishidir.  Xaridor  xarid  qobiliyati  doirasida  eng  nafli  molni  tanlashga  intiladi. 

Shundagina  u  qoniqadi.  Ammo  tovarning  nafliligi  qancha  yuqori  bo‘lsa,  uning 

narxi xam shuncha baland bo‘ladi. Bu esa, o‘z navbatida, xaridorning sotib olish 

qobiliyatini pasaytiradi. 

 

Baxo - bu tovar va xizmatlarning pulda ifodalangan qiymatidir. Baxo ikkita 

asosiy vazifani bajaradi: 



 

resurslar iste’molini cheklash imkonini beradi; 



 

ishlab chiqarish uchun turtki bo‘lib xizmat qiladi; 

 

Ma’lumki,  biror  ashyo(  resurs  yoki  tovar)  qancha  kamyob  bo‘lsa,  uning 

narxi shuncha baland bo‘ladi va, binobarin, uni sotib olmoqchi bo‘lganlar shuncha 

kam  bo‘ladi.  Iqtisodchilar  buni  narxlarning  cheklovchilik  samarasi  deb 

ataydilar. 

 

Narxning  oshishi  ishlab  chiqaruvchilar  safini  ko‘paytirishga,  narxning 

tushishi esa ishlab chiqaruvchilarning kamayishiga, ularning bir qismini bozordan 

bezdirishga  olib  keladi.  Iqtisodchilar  narxlarning  bunday  ta’sirini  ishlab 

chiqarishga turtki vazifasi deb ataydilar. 

 

Foydaga  ta’sir  etuvi  bu  uch  unsurning  moxiyatini  tushungan 

boshqaruvchigina  tanlovni  to‘g‘ri  amalga  oshirishi  va  ishchan  qarorni  qabul  qila 

olishi  mumkin.  Boshqarish  san’ati  va  maxorati,  ya’ni  menejment  shundagina 

namoyon  bo‘lishi,  pirovardda  esa  yuqori  foyda  olishga  erishilishi  mumkin. 

Shunday qilib, sodda qilib aytganda: 

Boshqaruv  -  bu  tanlov,  qaror  qabul  qilish  va  uning  bajarilishini  nazorat 

qilish jarayonidir.