Органик кимё фанидан Ўқув-услубий мажмуа

(+)-Glyukoza, aldogeksoza. 
Agar (+)-glyukoza kraxmal, sellyuloza va glikogenlarning asosiy 
tarkibiy qismi ekanligi, biologik jarayonlardagi roli e’tiborga olinsa, glyukoza tabiatda eng ko’p bo’lgan 
monosaxarid deyish mumkin. Monosaxaridlarning bilishimiz kerak bo’lgan xususiyatlarini ulardan 
birgina namunani kuzatib aniqlash mumkin: (+)-glyukozaning tuzilishini o’rganishda, uning kimyoviy 
xususiyatlari bilan ham tanishib o’tamiz; chunki bu xususiyatlar uning tuzilishini isbotlashda muhimdir. 
(+)-Glyukozaning molekulyar formulasi 
S
6
N
12
O
6
, buni element taxlili va molekulyar massani 
aniqlash ham isbotlaydi. Quyida (+)-glyukozaning tuzilishini aniqlashda qo’llaniluvchi ayrim 
reaktsiyalar bilan tanishib o’tamiz. 
Yuqoridagi ma’lumotlar D-(+)-glyukoza tarmoqlanmagan olti ugleroddan iborat pentaoksial-
degid – aldogeksoza ekanligini ko’rsatadi (lekin, keyingi mavzularda bu tuzilishlarga o’zgartirishlar 
kiritilishi kerak bo’lagan ma’lumotlar borligini kuzatamiz). 
(-)-Fruktoza: 2-ketogeksoza. 
Ketozalar orasida eng muhimi (–)-fruktoza bo’lib, o’simliklar 
dunyosida keng tarqalgan (mevalarda saqlanadi) va glyukoza bilan ma’lum tartibda bog’lanib 
disaxaridlar – saxarozalar (oddiy shakar) tarkibiga kiradi. 
47
T.W. Graham Solomons, Craig B. Fryhle, Scott A. Snyder. Organic chemistry. University of South Florida, Pacific 
Lutheran University, Columbia University. 2014. – S. 980. 
ASOS
HULOSA 
(+)-glyukoza saqlaydi 
C – C – C – C – C – CHO 
NH
2
OH
C
6
H
5
NHNH
2