Органик кимё фанидан Ўқув-услубий мажмуа

d) difenilmetilkarbinol 
 
e) 
α
-oksi-
α
-fenilpropion kislota 
21-topshiriq
.
Benzol, toluol va 
S
1
 – S
4
spirtlardan hamda noorganik reagentlardan foydalanib, 
quyidagi birikmalarni laboratoriya sharoiitlarida sintez qilish usullarining barcha bosqichlarini 
yozing: 
a) izomoy aldegid 
 
 
b) fenilatsetaldegid 
v) n-brombenzaldegid 
 g) 
metiletilketon 
d) 2,4-dinitrobenzaldegid 
 e) 
n-nitrobenzofenon 
j) 2-metil-3-pentanon
 z) 
metilbenzilketon 
i) m-nitrobenzofenon
 
k) n-propil-n-tolilketon
l) 
α
-metilmoy 
aldegid 
m) 
n-butilizobutilketon 
n) 
n-nitroatsetofenon 
o) 
3-nitro-4
′
-metilbenzofenon 
p) n-nitropropafenon
22-topshiriq
.
Quyidagi birimalarni laboratoriya sharoitlarida sintez qilishda eng oddiy 
reagentlardan foydalanish reaktsiyalari ketma-ketligini yozing: 
a) 
n-butilbenzol 
b) 
α
-oksi-n-valerian kislota 
v) 2-metilgeptan 

 
 
g) 2,3,5-trimetil-3-geksanol 
d) n-nitro-
α
-oksifenil sirka kislota
e) 1,2-difenil-2-propanol 
j) etilfenil-n-bromfenilkarbinol
 
z) 3-metil-2-buten kislota 
23-topshiriq
.
DDT (1,1,1-trixlor-2,2-bis-(n-xlorfenil)-etan 
(n-ClC
6
H
4
)
2
CHCCl
3
)
xlorbenzolni 
trixlorsirka kislota bilan reaktsiyasi orqali sulfat kislota ishtirokida hosil qilinadi. Sintez yo’lini 

---

320 
ko’rsating. Sulfat kislotaning ahamiyat nimada? Reaktsiyaning har bir bosqichi qanday tip 
reaktsiya hisoblanadi?
24-topshiriq
.
Quyidagi reagentlarni farqlashning kimyoviy usullarini yozing: 
a) n-valerian aldegid va dietilketon
b) fenilatsetaldegid va benzil spirti 
v) siklogeksanon va metil-n-kaproat
g) 2-pentanon va 3-pentanon 
d) propion aldegid va dietil efiri 
 
e) dietilatsetal va n-valerian aldegid 
j) dietilatsetal va di-n-propil efiri
z) metil-m-tolilketon va propiofenon 
i) 2-pentanon va 2-pentanol
 
k) paraldegid va diizobutil efiri 
l) dioksan va trioksan 
 
Nima qilish kerakligini aniq tasvirlang. 
25-topshiriq
.
NaCN 
ning suvli eritmasi bilan α-, β-to’yinmagan ketonning ta’sirlashuvidan
CN
-
guruhi 
2-S 
atomi bo’yicha birikishi kuzatiladi (
4-C
ga emas). 
a) Nima uchun, tushuntiring? b) qanday birikma xosil bo’ladi. Javobingizni α- va β-to’yinmagan 
karbonilli birikmalar mavzusi bilan taqqoslang.
KARBON KISLOTA VA ULARNING FUNKTSIONAL HOSILALARI 
Atsil guruhidagi nukleofil o’rin olish 

---

321 
Tuzilishi. 
Karbon kislotalarning funktsional hosilalari quyidagi nomlar bilan ma’lum: 
xlorangidridlar, angidridlar, amidlar va murakkab efirlar. Bu hosilalar karbon kislotadagi 
ON
guruhini 
Cl, OOCR, NH
2
yoki 
OR
′
bilan almashinishidan hosil bo’ladi. 
Bu barcha birikmalar atsil guruhi saqlaydi. 
Kislotalar kabi funktsional hosilalar ham alifatik yoki aromatik bo’lishi mumkin. 
Nomenklaturasi.
Funktsional hosilalarning nomi karbon kislotalarning mos trivial yoki 
IUPAC
nomlaridan foydalanib hosil qilinadi
38
. 
38
T.W. Graham Solomons, Craig B. Fryhle, Scott A. Snyder. Organic chemistry. University of South Florida, 
Pacific Lutheran University, Columbia University. 2014. – S. 773 
R – C
O
asil guruhi 
R – C
O
Cl 
R – C 
O 
O
R – C 
O
R – C 
O 
NH
2 
R – C
O 
OR
′
 
xlorangidrid angidrid amid murakkab 
efir