B. Q. Xaydarov

A
ylana va doira 
Sirkulning ninali uchini 
O
nuqtaga qo‘yib, qalamli uchini shu nuqta atrofida 
aylantirilsa 
aylana
 
hosil bo‘ladi (1-rasm). 
O
nuqta 
aylana markazi
deb ataladi. 
Aylananing barcha nuqtalari uning markazidan baravar uzoqlikda yotadi.
Aylana tekislikni ikki qismga ajratadi. Tekislikning aylana ichidagi bo‘lagi 
(aylana bilan birgalikda) 
doira
deb ataladi (2-rasm). 
ULUSHLAR VA ODDIY KASRLAR
Eslab ko‘ramiz
41
O
O
a)
b)
1
3-rasmda doira (aylana) ning 
radiusi
va 
diametri
tasvirlangan.
Doira diametri uning radiusidan 2 marta uzun bo‘ladi
.
4-rasmda uchi 
A
va 
B
nuqtalarda bo‘lgan aylana 
yoyi
qizil rangda tasvirlangan.
2
B
A
A
B
A
O
O
O
diametr
radius
3
a)
b)
4
Ulushlar 
Yarim kilogramm, chorak soat, yarim litr kabi so‘zlarni ko‘p eshitgansiz. 
Kundalik turmushda ko‘pincha bir butun narsani ulushlarga bo‘lishga to‘g‘ri keladi. 
Bilimlarni boyitamiz
Ozoda xola nonni teng to‘rt bo‘lakka bo‘ldi. Bu 
teng bo‘laklar 
ulushlar
deb ataladi. Nonning bir 
ulushini nabirasi Hadichaga berdi (5-rasm). Bu holda 
Hadichaga nonning “to‘rtta ulushidan bittasi” yoki 
“to‘rtdan bir ulushi” tegdi, deb aytamiz.
5
http://eduportal.uz

---

19
1.
Daftaringizga 
O
nuqtani belgilang. Uni markaz qilib sirkul yordamida aylana 
chizing. Chizg‘ich bilan aylananing radiusini o‘lchang. Bu aylananing diametri 
nimaga teng?