Leksikologiya bilib oling. Leksikologiya

 
347-mashq. Quyida noto´g´ri izohlangan iboralarni to´g´rilab ko´chi- ring va ular ishtirokida gaplar 
tuzing. 
 

---

Muallif: Fazliddin O‘taganov 
91 965 55 99 
351-mashq.
 
Ko´z
 
so´zi ishtirokida hosil qilingan
 
ko´zdan kechirmoq; ko´zi ola-kula bo´lmoq; 
ko´zining qirini tashlamoq; ko´zi to´rt bo´lib kutmoq; qosh qo´yaman deb, ko´z chiqarmoq
 
iboralarining ma´nolarini toping. Ular ishtirokida gaplar tuzing, daftaringizga yozing.
 
352-mashq. Quyidagi iboralarni ko´chiring, qanday vaziyatda qo‘llanishini sharhlang. 
Qush uyasida ko´rganini qiladi; sichqonning ini ming tanga; sen bog´dan kelsang, u tog´dan 
keladi; og´zi qulog´ida.
Namuna: Qush uyasida ko´rganini qiladi. 
Odob—eng katta boylik. Odobni oilada o‘rganadilar, chunki qush uyasida ko´rganini qiladi. 
 
MAQOLLAR 
 
Bilib oling.

Maqollar xalqning hayotiy tajribasi, donishmandligi natijasida maydonga keladi. Ular 
nutqqa tayyor holda olib kiriladi. Ularda fikr aniq, xulosa tugal, ifoda lo´nda bo‘lishi kerak.
 
Maqollar fikrni ta´sirchan, bo´yoqdor qilib ifodalaydi. Nutqda maqollardan o´rinli foydalanish 
so´zlovchining mahorati hisoblanadi. Bejiz “llm o´lchovi - aql, zehn o´lchovi - naql”, deyilmaydi. 
Maqollar, asosan, bir, ikki misrali bo‘ladi. Ularda antonimlardan keng foydalaniladi.
 
Topshiriq. Hikoyani o´qing va unga maqol bilan ifodalangan sarlavha tanlang. 
Bir o´g´il otasi bilan ketayotib, yiqilib tushdi va og´riqdan “Oh” deb yubordi. Tog´ ortidan xuddi 
shunday ovoz eshitildi. Bola haynon bo´lib:
 
—Sen kimsan? - deb baqirdi.
 
—Sen kimsan? - deb so´radi ovoz.
 
—Sen qo´rqoqsan! - dedi bola.
 
—Sen qo´rqoqsan! - dedi ovoz.
 
Bolaning hayronligini ko´rib otasi: “Sen ajoyibsan!” — deb baqirdi. Ovoz endi mana shu ajoyib 
so´zni qaytardi." Bolam, — dedi ota, — bu — aks sado. Aslida, bu hayot degani, hayot 
berganingni qaytaradi ”.
 
 
358-mashq. Yuqorida keltirilgan hikoyadan xulosa chiqaring. Berilgan o´zbek xalq maqollari 
orasidan hikoyaga moslarini ajratib ko´chiring. 
1.
 
Birovga kesak otsang, u senga tosh otadi
. 
2. Suvga solsang, suv ko´tarmas misqol temirni, Oltin 
bilan olib bo´lmas qolgan ko´ngilni. 3. Boboning tol ekkani o´ziga nom ekkani. 4.
 
Musht ursang, 
shapaloq kut. 5
. 
Guruchning kurmagi, yomonning to´qmog´i bor.
 6. 
Daryoga yaxshilik qilsang, 
ajrini biyobon (cho´l) dan topasan
. 
7. Elga qilma xiyonat, turolmassan salomat.