Leksikologiya bilib oling. Leksikologiya

 
 
QAVM-QARINDOSHLIK BILAN BOG‘LIQ SO‘ZLAR 
 
Bilib oling. Shajara so‘zi arabchada daraxt so‘zidan olingan bo‘lib insonlarning kelib chiqishi, 
qavm-qarindoshlik aloqalari majmuyini bildiradi. 
 
Topshiriq
.
Adabiyot darsligingizdan olingan matnni o´qing. Qavm- qarindoshlikni ifodalovchi 
atamalarga diqqat qiling. 
Bola edim, go´dak edim. Onam aka-ukalar haqida g´alati bir cho´pchak aytib bergan edi. Emishki, 
bir zamonlar ikki aka-uka yashagan ekan. Birining oti llhaq, ikkinchisiniki Is´hoq ekan. Ikkalasi 
bir-birini ko´rarga ko´zi yo´q, juda noahil ekan. Ularning ko´nglini olaman deb, onalari adoyi 
tamom bo´pti. Shunda qodir Xudoning qahri kelibdi-yu, ikkovining ko´zini ko´r qilib, qushga 
aylantirib qo´yibdi. Shundagina aka-uka bir-birini ko´rmasa turolmasligini, bir-biriga kerak 
ekanligini tushunibdi. 0´shandan beri ikkalasi kechalari bo´zlab bir-birini chaqirib chiqisharmish-u, 
topolmas emish...
(0´tkir Hoshimov)
 

---

Muallif: Fazliddin O‘taganov 
91 965 55 99 
344-mashq. Maqollardagi qavm-qarindoshlikka oid so‘zlarning tagiga chizing. 
1. Bemehr qarindoshdan mehr bilgan yot yaxshi. 2. Ota — xazina, aka-uka — tayanch, do´st esa 
har ikkalasi. 3. Ota-bola — bog´, biri — gul, biri — bog´bon. 4. Onalik (Onasi bor) uyning ori bor, 
Otalik (Otasi bor) uyning — zari.
 5. 
Amma keldi — hamma keldi. 6. Xola — ikkinchi ona.
IBORALAR 
Bilib oling
. Ma´nosi bir so´zga teng keladigan so´zlar birikmasi yoki gaplar 
ibora 
deyiladi. 
Masalan: 
dimog´i chog´ bo´ldi (xursand), yuzini yerga qaratmoq (uyaltirmoq), qo´li baland kelmoq 
(g´olib chiqmoq)
 va h.k.
Iboralar nutqni ta´sirchan, jozibali qiladi.
1-topshiriq. Matnni o´qing. 
Hech birso´z, hech bir ibora bekor aytilmaydi. Og´izdan og´izga o´tib, so´zlar almashadi, tushib 
qoladi. Harflar o´zgaradi va tanib bo´lmas holga keladi. Agar biz ko´proq izlasak, so´zning so´ziga 
qalb qulog´imizni tutsak, tilimizda majhul ibora qolmas. Og´ayni chalish ham besabab aytilmagan. 
Maqol aslida: og´a-ini - bir juft kalish bo‘lishi kerak. Kalishning ikki poyi bir-birisiz butun emas. 
Og´a-ini ham shundoq.
 
Og´a-ini, aslida, ikkita so´z. Aka-uka degani. Bora-bora bu ikki so´z qisqarib, bir so´zga aylandi. 
0´rtoq, oshna ma´nosini bildiruvchi og´ayni holiga keldi. Og´ayni bir kishini bildirgach, juft 
so´ziga hojat qolmadi. Endi “Og´ayni chalish - bir poy kalish” deyiladigan bo´ldi. Hozirda bir poy 
kalish ham iste´moldan chiqdi, hisob. Og´ayni chalishning o´zi qoldi va iboraga aylandi. (Erkin 
Vohidov)