Лаборатория машғулоти. Бактерия хужайрасининг тузилиши ва кимёвий таркиби, уларни аниқлаш

Киритмалар
-ҳужайрани метаболизми натижасида чиқарилмай, йиғилиб қолган 
метаболитлари, ёки бактериялар учун озиқ овқат заҳираси бўлиши мумкин. 
Бактерияларни киритмалари бўлиши мумкин: нейтрал ёғ томчиси; мум, олтингугурт; 
махсус углеводлар заҳираси (Clostridium); гликоген грануласи метаполифосфат 
кўринишида (Shirillum volutans, Corynebacterium diphtheriae). Бактерияларни 
киритмалари, волютин доначалари ҳужайралар учун доимий бўлмасдан уларнинг 
таркиби, кўриниши ўзгариб туриши мумкин. Бактериялар оч қолганда киритмалар 
йўқолиб ҳам кетади. Шу билан бир қаторда бу киритмалар, волютин доначалари 
доимий бўлиб тур белгисини билдиради (бўғма қўзғатувчисида). Шунинг учун 
волютин доначаларини аниқлаш амалий аҳамиятга эга. 
Нуклеоид- ядро
моддаси бўлиб, цитоплазмада ёйиллиб ётади. Ядро мембранаси 
шакилланмаган, ядрочаси йўқ.Унинг таркиби икки ипли спералсимон ҳалқа 
кўринишдаги ДНК молекуласи бўлиб, цитоплазмага бирикган бўлади.Таркибида 60 
минг жуфт асос тутади. Бу тоза ДНК молекуласи бўлиб, оқсил гистонлар тутмайди. 
Бактерия нуклеоиди бактериянинг генетик маълумотларни ўзида мужассамлаштиган , 
яни бактерияни геноми деб аталади. Бактерия ҳужайраларида нуклеоид билан бир 
қаторда автоном ҳолида ҳалқасимон ДНК молекулалари учраши мумкин (плазмидлар). 
Буларда ҳам ирсий маълумотлар кодлаштирилган бўлади, лекин булар бактерия ҳаёт 
фаолияти усун ўта зарур хисобланмайди. Бундай плазмидларни бактериялар тутмаса 
ҳам яшаши мумкин, аммо бундай хусусиятга эга бактериялар бошқаларга нисбатан 
устинроқ хисобланади. 
Рибосомалар 
– рибонуклеопротеинли бўлакча бўлиб ўлчами 20 нм атрофида бўлиб, 
иккта суббирликдан 30S дан 50S иборатдир. Рибосомалар оқсил синтезига жавобгар 
хисобланади. Оқсил синтезидан олдин ҳар иккала суббирлик бирикиб битта 70 S 
бирлик хосил қилади. Эукариот ҳужайра рибосомаларидан фарқланиб бактерия 
рибосомалари бирикиб эндоплазматик тўр хосил қилмайди. 
Мезасомалар- цитоплазматик мембран маҳсули бўлиб, турли кўринишда (шишсимон, 
трубкачасимон ёки сиртмоқсимон) бўлиши мумкин. Мезасома нуклеоид билан узвий 
алоқада, боғланган бўлади. Улар бактериянинг спора ҳосил қилишида ва бўлинишида 
қатнашади.