Zarralar fizikasi

izotonlar
deb ataladi.
Masalan: 
lj N m l%Os
1.3-§. Yadrolarning oMchami va zichligi
Yadro o‘lchami - yadroning mavjudlik sohasi yoki yadro kuchlarning 
ta’sir sferasidir.
Yadroning oicham i (radiusi) i?~10"15w bo‘lib, atom radiusidan 105 
marotaba kichikdir.
Yadro oclchamini tajribada aniqlashning ko‘pgina usullari bor. Masalan, 
elektron va neytronlarning atom yadrosidan sochilishiga ko‘ra, undan 
tashqari yadro radiusini «ko‘zgu» yadrolarga, protonlaming elektrostatik 
ta’sir energiyasini o4rganish, 
/л
-mezonlar rentgen nurlanishni o4rganish va 
alfa radioaktiv yadrolarning yemirilish qonunini o‘rganish yo‘li bilan ham 
aniqlash mumkin. Yuqorida sanab o'tilgan usullar yadroviy kuchning o6zaro 
ta ’sir sohasini yoki elektromagnit o ‘zaro ta ’sir sohasini aniqlashga 
asoslangan. Turli usullar yadro taxmirian shar shaklida ekanligi va aniq 
chegaraga ega ekanligini hamda radiusi
R = R0A m
(1.3.1)
massa soniga bogcliq ravishda otrib borishligini kocrsatadi. Bu yerda 
R0
-
doimiy kattalik. Uning qiymati yadro radiusini turli usullarda aniqlashga 
ko‘ra, 
R0 =
(1,2 -*-l,4)Fga teng (1 Fermi = 10"13Щ).
Tez neytronlarning sochilishiga oid tajribalardan 
R0 =
1,4F, a -
parchalanish natijalaridan 
R0 =
1,3F, zaryadli zarralar ta’sirida bo‘ladigan 
yadro reaksiyalari natijalariga ko‘ra 
R0
= 1,6F.
Yadroni shar shaklida deb qarab, (1.3.1) ifodadan hajm birligidagi zarralar 
sonini topamiz:
__ A _
A
_
3 
___________3_________ - 1 0 38 n u ^ o n
~ V ~ 4/Зтг RqA ~
4
n R \ ~
4 
• 3,1 
4 
• 1 
0 “39sm 3 
^ 
sm
3 
*
Yadro zichligi hajm birligidagi nuklonlar sonining massasi 
mN
ga 
kocpaytmasiga teng:
18

---

—