Farg’ona Profayling Maktabining electron kutubxonasi

G.Fexner
tomonidan fanga joriy 
etilganligi ana shu jumladan bo’lib, bu I. M. Sechenovning 
"Bosh miya reflekslari 
kitobi bosmadan chiqqanidan keyin ayniqsa keng tus olgan edi. Bu kitobda psixik 
hodisalar ham xuddi odam organizmining boshqa barcha funksiyalari kabi tabiiy 
hodisalar ekanligi, ular sababsiz yuz bermasdan, balki nerv sistemasining reflektor 
aks etishi faoliyati natijasi ekanligi ko’rsatib berilgan edi.
I.M. Sechenovning reflektor nazariyasi psixologik bilimlarning tabiiy-ilmiy negizini 
tashkil etadi. Bu nazariya keyinchalik I.P.Pavlovning shartli reflekslar haqidagi 
ta'limotida 
uning 
shogirdlari 
L.A.Orbeli 
P.K.Anoxin 
K.M.Bikov, 
N.I.Krasnogorskiylarning asarlarida, shuningdek, A.A.Uxtomskiy N.A.Bernshteyn
I.S.Beritashvili va boshqalarning asarlarida yanada rivojlantiriladi. hozirgi paytda 
psixologiya fanining tabiiy-ilmiy jihatdan bu xilda asoslanganligi olimlar
tomonidan miya faoliyatining neyrofiziologik mexanizmlari o’rganilayotganligi 
hisobiga tobora kuchaytirilmoqda. Shu tariqa psixik faoliyatning murakkab 
fiziologik mexanizmlari tizimini tadqiq qilish borasidagi yutuqlar psixologiya bilan 
tabiatshunoslik o’rtasidagi aloqalarning aniq natijasi qsifatida yuz beradi.
Hozirgi zamon psixologiyasining asosiy muammolarini tadqiq qilishda buyuk 
tabiatshunos 
Ch.Darvin
tomonidan 1859 yilda yozilgan "Tabiiy tanlanish yo’li bilan 
turlarning kelib chiqishi to’g’risida yoki yashash uchun kurashda qulaylikka ega 

---

Farg’ona Profayling Maktabining electron kutubxonasi 
https://t.me/profayling_uz 
47 
bo’lgan turlarning saqlanishi" kitobida bayon etilgan evolyusion g’oyalari juda katta 
ta'sir ko’rsatadi. Bu g’oyalar jonli mavjudotlar muhitning o’zgaruvchan sharoitlariga 
moslashish jarayonida psixikaning rolini aniqlash, psixik faoliyatning oliy shakllari 
quyi ancha sodda shakllaridan kelib chiqqanligini anglash imkonini beradi. 
Ch.Darvin butun jonzotning evolyusion g’oyasini hayvonlarda sezgining paydo 
bo’lishiga nisbatan qo’llashga muvaffaq bo’ladi. U biologik rivojlanish jarayonida 
tananing tuzilishidagi va uning ayrim a'zolaridagi o’zgarishlarga olib keladigan 
o’sha asosiy omillarni ko’rsatib beradiki, bu filogenezdagi psixik taraqqiyotning 
kuchlari bo’lib hisoblanadi. Psixologiyada Ch.Darvinning hayvonlar psixikasining 
evolyusiyasi haqidagi g’oyalari ko’pgina olimlarning va eng avvalo