Farg’ona Profayling Maktabining electron kutubxonasi

A.N.Seversov
bilan 
V.A.Vangerning
ilmiy ishlarida rivojlantirildi. Bu hayvonlar psixik 
faoliyatining turli xil shakllarini, ularning kelib chiqishidan boshlab tadqiq etish 
imkonini beradi. A.N.Seversovning tasdiqlashicha, hayvonlarda organizmlar 
tuzilishi o’zgarmagan holda faqat ularning xatti-harakatini o’zgartirish yo’li bilan 
muhitga moslashtirishning evolyusiyasi bir-biriga qo’shilmaydigan ikki yo’ldan 
borgan va hayvonot olamining ikkita tipida o’zining yuksak taraqqiyot darajasiga 
erishgan. Bug’imoyoqlilar turida xatti-harakatning irsiy o’zgarishlari jadal tarzda 
evolyusiyalasha boshladi, ularning yuksak taraqqiy etgan vakillari bo’lgan 
hashoratlarda esa hayot tarzining barcha ikir-chikirlariga moslashgan g’oyat 
murakkab va mukammal instinktiv faoliyatning bu murakkab va mukammal apparati 
ayni chog’da o’ta qoloq hamdir, hayvonlar muhitning tez o’zgarishlariga moslasha 
olmaydilar. Xordalilar turida evolyusiya boshqa yo’ldan boradi, instinktiv faoliyat 
juda katta yuksaklikka erishmasa, ham lekin xatti-harakatni individual tarzda 
o’zgartirish orqali moslashuv jadalroq rivojlana boshladi va organizmning 
o’zgaruvchanligini juda ham oshirib yuboradi. Irsiy moslashuvchanlik ustida xatti-
harakatning individual tarzda o’zgaruvchanligidan iborat ustqurma paydo bo’ladi.
Shunday 
qilib, 
evolyusion 
ta'limot 
xulq-atvorning 
irsiyat 
bilan 
programmalashtirilgan instinktiv shakllarining ham hayot kechirish davomida 
shartli reflekslar murakkab tizimining paydo bo’lishi natijasida orttiriladigan 
shakllarining ham kelib chiqishini tushuntirib berish imkonini tug’diradi.
Tibbiyot psixologiyasi
asoslarini tadqiq etgan klinisist psixologlar (V.M.Bexterov, 
S.P.Botkin, 
S.S.Korsakov, 
A.R.Luriya, 
V.N.Myasishchev 
va 
boshqalar) 
tadqiqotlarining kishi xulq-atvorida psixikaning qanday rol o’ynashini aniqlashdagi 
o’rni kattadir. Psixologiya va tibbiyotning tutashgan joyida bo’lgan tibbiyot 
psixologiyasi psixologiya fanining yutuqlarini kasalliklarning oldini olish bilan 
bog’liq masalalarni o’rganishda qo’llab kelayotir. Kasallikning zo’rayishi bir 
tomondan psixik omillarga (tushkunlikka berilish vasvasaga tushush, hadiksirash va 
shu kabilarga) bog’liq bo’lsa, ikkinchidan dardning o’zi ham, jumladan terapevtik 
muolajaning samaradorligini pasaytirib yuborishi mumkin bo’lgan alohida psixik 
holatlarni keltirib chiqaradiki, bu hol vrach va psixologning kuchg’ayratlari 
birlashtirilishini zarurat qilib qo’yadi. Shu bilan barobar miya qobig’ining ba'zi bir 
joylari, masalan, chakka qismi lat yeganda psixikaning buzilishini klinik-psixologik 

---