“Fizikaning hozirgi zamon ta’limidagi o’rni”. Samarqand 2019-yil 13-14 dekabr.
143
3.
Амонов А.К. Создание учебных курсов с использованием системы дистанционного
обучения MOODLE.// Вестник Таджикского педагогического института. - 2018. №2. С. 44-47.
г. Панджикент. Республика Таджикистан.
BIR JINSLI MAYDONDAGI DIAMAGNETIKLAR VA PARAMAGNETIKLARNING
MATEMATIK YECHISH USULLARI.
T.A.Cho’liev Guliston davlat universiteti o’qituvchisi.
A.M.Ummatov Guliston davlat universiteti 4-bosqich talabasi.
Tashqi magnit maydon bo’lmaganda, atomlarning magnit momentlari
nolga teng moddalarga
diamagnetiklar deyiladi. Diamagnetiklarga inert gazlar, vismut, sink, oltin, mis, kumush, suv, smola
va hokazolar kiradi. Diamagnetiklar magnit maydonga kiritilganda tashqi maydon kuchlanganligi
ga qarama-qarshi yo’nalgan qo’shimcha ichki magnit maydon vujudga keladi. Moddalarning
magnitlanishini xarakterlash uchun magnitlanish vektori tushunchasi kiritiladi. Magnitlanish vektori
yoki magnitlanish intensivligi deb, biror hajm nolga intilganda shu hajmdagi magnit momentining
hajmga nisbatiga aytiladi:
(1)
Diamagnetik va maydon bir jinsli bo’lsa,
bu yerda n
0
–
hajm birligidagi zarralar soni,
-magnitlanish koeffitsiyenti, bu koeffitsiyent
diamagnetiklar
uchun manfiy,
. Magnit maydonga diamagnetik sterjen kiritsak, u maydondan
itariladi.
Agar elektron orbital magnit momentlarining vektor yig’indisi nolga teng bo’lmasa, atom
xususiy magnit momentiga ega bo’ladi. Bunday atomlardan iborat moddalar paramagnetiklar deyiladi.
Paramagnetiklarga
kislorod, azot oksidi, platina, natriy, kaliy va boshqalar kiradi. Masalan,
paramagnetikni magnit maydonga kiritaylik. Bu holda tashqi maydon atrofida magnit moment
protsession harakatda bo’ladi va maydon kuchayadi. Biror vaqtdan
keyin paramagnetiklarning
magnitlanishi to’yingan holga keladi. Magnitlanish koeffitsiyenti
. Magnit maydonga kiritilgan
paramagnetik sterjen maydon bo’ylab joylashadi (1-rasm).
1-rasm
Tajribalar magnitlanish koeffitsiyentining tashqi maydonga bog’liq emas ekanligini ko’rsatadi.
Demak, magnitlanish koeffitsiyenti moddani xarakterlovchi kattalik ekan. Biz ilgari magnit
maydonning kuch xarakteristikasi bo’lgan magnit induksiya vektori
ni ko’rgan edik.
Induksiya
vektori faqat o’tkazuvchanlik tokiga emas, moddaning magnit xossalariga ham bog’liq, degan edik.
Kuchlanganlik
esa moddaning magnit xossalariga bog’liq bo’lmasdan, balki tashqi maydonni
H
I
)
1
(
0
1
mi
n
i
P
V
V
im
I
H
P
n
V
P
n
I
m
m
0
0
0
B
H