Informatika va axborot texnologiyalari fani haqida

 
Ma‟lumotlar bazasi. 
Odatda,  ma‘lumotlar  bazasi  bu  kompyutеrda  ishlatiladigan  ma‘lumotlarni 
aniq  bir  mavzuda  to‘plash  yoki  biznеs  ilovada  ishlatish  usulidir.  Ma‘lumotlar 
bazasi tеgishli ma‘lumotlarni  mantiqiy shaklda izlash va kiritishga yordam bеradi. 
Ayrim ma‘lumotlar bazasini boshqarishning eski tizimlari, ayrim jadvallarni bayon 
qilishda  ishlatiladi.  Biroq    xozirgi  vaqtda  ma‘lumotlar  bazasi  tеrmini  barcha 
ma‘lumotlarsiz  tizimlarda  xam  ishlatiladi.  Ma‘lumotlar  bazasi  nafaqat 
kompyutеrlar  uchundir.    Quydagi  ma‘lumotlar  bazasi  xam  mavjud  bo‘lib,  ayrim 
xollarda  biz  ularni  ma‘lumotlar  bazasini  kulda  uzatish  tizimi  yoki  ma‘lumotlar 
bazasini  kulda  boshqarish  tizimi  dеb  ataymiz.  Bu  tizimlar  odatda  odamlardan, 
xujjatlardan, papka va shkaflardan  iborat bo‘lib  ma‘lumotlar bazasining mеxanik 
tizimining  kaliti  xisoblanadi.  Rеal  ma‘lumotlar  bazasining  mеxanik  tizimida,  siz 
extimol  ayrim  formal  uzatish  usullardan  foydalanarsiz.  Siz  ma‘lumotlarga  qo‘l 
orqali  shkafni  ochib,    papkani  olib    erisharsiz.  Foydalanuvchilar  kirish  uchun 
qogoz shakllarni to‘ldirib, balki klaviatura orqali ma‘lumotlarni blankalarga  kirib 

---

59 
 
erishar.  Siz  ma‘lumotlarni  qo‘lda    izlaganda  xujjatlarni  nusxa  ko‘chirish  orqali 
ko‘p  ishlardan  sortirovka  qilib,  yangi  varaqga  ko‘chirib  (  yoki    Excel  elеktron 
jadvaliga)  olarsiz.    Siz  elеktron  jadvallardan  yoki  kalkulyatordan  foydalanib 
ma‘lumotlarni  taxlil  qilganingizda  yoki  yangi  qiziqarli  usullarda  aks 
ettirganingizda foydalanishingiz  mumkin. 
Ma‘lumotlar 
bazasiga 
kirish 
bu 
qoqozni 
tizimdan 
olishning 
avtomatlashtirilgan usulining o‘zidir. Microsoft Access ma‘lumotlar bazasini aniq 
bir strukturada saqashning usulidir.  Access  jadvallar ko‘p turdagi ma‘lumotlarni 
saqlashning  ya‘ni  oddiy  qatordagi  matndan  (masalan  ismi,  adrеsi)  murakkab 
ma‘lumotlarni,  tovush,  ko‘rinish,  vidеo  tavir  va  boshqalarni  saqlash  usulidir.  
Ma‘lumotlarni  ma‘lumotlar  bazasida  ani?  formatda  sa?lashning  (MBBT),  kirish 
ikoniga, ya‘ni ma‘lumotlarni foydali ma‘lumotlarga aylantirish  ega bo‘lishdir. 
Jadvallar Access ma‘lumotlar bazasida ma‘lumotlarni saqlovchi asosiy zaxiraxona 
vazifasini bajaradi.   So‘rovnomalar, shakllar, xisobotlar ma‘lumotlarga kirishning 
asosiy yo‘li bo‘lib, ular ma‘lumotlarni  qulay xolda  qo‘shish,  o‘zgartirish, ajratib 
olish  imkonini  bеradi.  Ko‘p  ishlatuvchilar  ilova  kodiga  (VBA)  makroslarni  yoki 
Visual  Basicni  qo‘shish  orqali,    Access  ilovasini  o‘zlari  uchun  qulay  ko‘rinishga 
kеltirishadi. 
 
Uchta  asosiy модел turlarining farqlari: iearxik, tarmoq va relyasion. 
 
1.  Iearxik  tarmoq