Informatika va axborot texnologiyalari fani haqida

Elektron jadval haqida tushunchalar. 
 
Elektron  jadvallar  –  bu  Windows  AT  asosida  ishlaydigan  dasturiy  ilova 
bo‗lib,  u  foydalanuvchilarga  jadval  ko‗rinishida  ma‘lumotlarni  tashkil  qilish  va 
jadval ma‘lumotlari ustida turli hisoblashlarni bajarish imkonini beradi.  
Bunday ustunlar va qatorlar majmuasi ishchi sahifa deb yuritiladi.   Elektron  
jadvallarning dasturiy ta‘minoti ishchi sahifalarni yaratish, tahrirlash va formatlash 
imkonini  beruvchi  bir  qator  tayanch  funktsiyalarini  o‗z  ichiga  oladi.  Elektron  
jadval  saqlangan  fayl  ishchi  kitob  deb  nomlanadi  va  ushbu  fayl  minglab  o‗zaro 
bog‗langan  ishchi  sahifalardan  tashkil  topishi  mumkin.  Ma‘lumotlar  vertikal 
ravishda  ustunlarda  va  gorizontal  ravishda  qatorlarda  tashkillashtiriladi(kiritiladi) 
(1-rasm).    
Har bir ishchi sahifa minglab qator va ustunlardan tashkil topadi. Bitta yoki 
bir  nechta  harflar  ustunlarni,  sonlar  har  bir  qatorni  nomlash  uchun  qo‗llaniladi. 
Ekranda ushbu qator va ustunlarning faqat bir qismigina ko‗rinadi. Qolgan qismini 
ko‗rish uchun sahifani ―sahifalash tugmalari‖dan foydalanish mumkin.  
Yacheyka  –  ustun  va  qator  kesishmasida  joylashgan  katak  bo‗lib,  u 
jadvalning  eng  kichik  birligidir.  Dasturiy  ta‘minot  yacheykalarni  ustun  nomi  va 
qator nomeri yordamida nomlaydi. Masalan, B ustuni va 4 qator kesishmasida B4 
yacheykasi  joylashgan.  1-rasmda  ko‗rsatilgan  B4  yacheykasi    $  2  000,00 
ma‘lumotini saqlagan, u yanvar oyining ish haqini ifodalagan. 
1-rasmda  ko‗rsatilgan  ishchi  sahifaning  ba‘zi  bir  yacheykalirida  biron  bir 
hisoblashda ishlatiladigan ma‘lumot – sonlar ifodalangan, ba‘zi bir yacheykalarda 
esa  ushbu  ma‘lumotlarni  generatsiya  qiladigan  formulalar  ifodalangan.  Formula 
ishchi  sahifadagi  ma‘lumotlar  bilan  biron  bir  turdagi  hisoblashlarni  amalga 
oshiradi va natijani yacheykaga chiqaradi.   

---

50 
 
Ishchi  sahifani  yaratishda  siz  o‗zingizning  formulalaringinni  kiritishingiz 
mumkin bo‗ladi. 9-rasmda B16 yacheykasida = B9 + B10 + B11 + B12 + B13 + 
B14  +  B15  ormulasi  kiritilgan  bo‗lib,  u  B9,  B10,  B14,  B11,B12,B13  va    B15 
yacheykalardagi  qiymatlarning  yig‗indisini  hisoblaydi,  ya‘ni  yanvar  oyi  uchun 
umumiy sarf-harajatlarni hisoblash formulasini ifodalaydi.  
Funktsiya  –  turli  ko‗rinishdagi  hisoblashlarni  bajaruvchi  aniqlangan 
formuladir,  masalan,  yacheykalar  guruhiga  qiymatlarni  qo‗shish,  qiymatlarni 
generatsiya qilish va h.k. Masalan,  
= SUM (B9:B15) 
B16 yacheykasiga B9:B15 diapazonidagi qiymatlar yig‗indisini qo‗shib qo‗yishni 
ilovaga etkazadi. 
 
Elektron  jadvallar  ko‗pgina  standart  funktsiyalarni  o‗z  ichiga  olgan. 
Mukammal  funktsiyalardan  biri  bitta  sahifadagi  yacheykalarga  kiritilgan 
o‗zgartirishlar  u  bilan  bog‗langan  boshqa  sahifalardagi  yoki  yacheykalardagi 
formulalarda ham aks etishidir.  
Elektron    jadvallarning  yana  bir  imkoniyati  bu  ma‘lumotlar  asosida  turli 
ko‗rinishfagi,  masalan,  gistogrammalar,  aylanasimon  diagrammalar  va  h.k., 
grafiklar tuzish imkoniyatidir. Ko‗rgazmali, ya‘ni grafik ko‗rinishda ma‘lumotlarni 
ifodalash  foydalanuvchilarga  qiymatlar  orasidagi  bog‗lanishlarni  aniq  ko‗rish 
imkonini beradi.  
 
9-rasm.  EXCEL jadvalida ma‘lumotlarni ifodalash.