Pedagogikasi

TOPSHIRIQ. 
Quyidagi  matnni  diqqat  bilan  o ‘qing.  Bu  o ‘yinning 
tarbiyaviy  ahamiyatini  tushuntiring.
CHAVGON
Chavgon  Sharq  xalqlari  orasida  juda  qadimiy  o'yinlardan  biri 
hisoblanib,  o ‘z  o ‘yin  qoidalari  ham da  ko ‘rinishi  jihatidan  ko ‘pkari  yoki 
xokkey  o ‘yinlariga  o ‘xshash  bo‘lgan.  C havgonda  o'yinchilar  maxsus 
suvoriylar  bo‘lib,  ot  ustida  turib,  milliy  chavandozlik  kiyim larida 
m aydonga  tushib  o ‘yin  o'ynaganlar.  C havgonchilar  o^rtasida  chavgon 
to ‘pi  «talash»  boMgan.  Har  ikki  tom ondan  5-6  tadan  o ‘yinchilar  ishtirok 
etib,  raqib  darvozasiga  kim  qancha k o ‘p  to ‘p  kiritsa,  o ‘yin  oxirida  o ‘sha 
tom on  g ‘olib hisoblangan.
65

---

C havgon  q o ‘lda  tutiladigan  uchi  egik  uzun  tayoqdan  iborat  b o ‘lib, 
hozirgi  xokkey  dastasini  eslatadi.  Shu  asbobda  o'rtadagi  to ‘p  raqib 
darvozasi  tom on  olib  borib  uloqtirilgan.  Bu  o ‘yin  ikki  tanaffusli  b o ‘lib, 
bir soat davom   etgan.  Bu  o ‘yinni  otliq  bir hakam   m aydon  ichida,  piyoda 
ikki  yordam chi  hakam lar  m aydonning  ikki  chekkasida  kuzatib,  tartibga 
solib borishgan.
O 'y in   davom ida  zarur  topilsa,  har  ikki  tom on  ham  to ‘rt  m arta  bir 
daqiqadan  tanaffus  olish  huquqiga  ega  b o ‘lgan.  Kimki  o ‘yin  qoidasini 
qo ‘pol  ravishda  buzadigan  b o ‘lsa,  o ‘yindan  chiqarib  yuborilgan.  0 ‘yin 
qoidasi  darvozaga  yaqin  jo y d a   buzilsa,  raqib  tom on  darvozasiga  olti 
qadam dan jarim a to ‘pi  belgilangan.
C havgon  o ‘ynash  butun  Sharq  m am lakatlarida  boMgani  kabi  0 ‘rta 
O siyo  xalqlari  o ‘rtasida  ham   ju d a  om m alashgan  b o ‘lib,  xususan 
0 ‘zbekistonim iz hududida  IX  asrdan  beri  o ‘ynalib k elin gan .29
BILASIZMI?
• Firdavsiyning  «Shohnom a»  asarida  Siyovush  bilan  A frosiyob 
o ‘rtalarida chavgon o ‘yini  o ‘tkazilgani  hikoya qilinadi.
• M ahm ud  Q oshg‘ariy  «D evonu  lu g ‘otit-turk»  asarida  chavgon 
o ‘yini  tafsilotlarini  beradi.
• Abu  R ayxon  B eruniy  «Q adim gi  xalqlardan  qolgan  yodgorliklar» 
nomli  ulug‘  asarida  chavgon  o ‘yinini  N a v ro 'z  bayram idagi  eng  qiziqarli 
o 'yinlardan   biri  sifatida ta ’riflaydi.
• Q om usiy  olim   A bu  Ali  ibn  Sino jism oniy  tarbiya  haqida  gapirib, 
chavgon  o ‘yini  to ‘g ‘risida alohida to ‘xtaladi.
• K aykovusning  m ashhur  «Q obusnom a»  asarida  chavgon  o ‘yini 
haqida alohida bob bor.
• Shoh-shoir  B obur  m irzo  «B obum om a»  asarida  chavgon  o ‘yiniga 
shoirona ta ’rif bergan.
•T an iq li  adib  Pirim qul  Q odirovning  B oburiylar  tarixi  haqidagi 
«A vlodlar  dovoni»  rom anida  H um oyunshoh  va  H am idabonuning 
chavgon o ‘yini  sababli  tanishuvi  va m uhabbati  hikoya qilinadi.
•  R o‘dakiy,  Um ar  Hayyom,  A bduraxm on  Jom iy,  A lisher  N avoiy 
kabi  daholam ing  asarlarida ham  chavgon o ‘yini tafsiloti  berilgan.