Qarshi kurashning

Odamlarni garovga olish 
bilan bog‘liq jinoyatlarning keskin o'sishi 
m unosabati bilan BMT Bosh Assambleyasi tom onidan 1979-yilning
17-dekabrida maxsus konvensiya qabul qilingan edi. Unda, odamlarni 
garovga olish xalqaro jinoyat sifatida qayd etilgan. Mazkur konvensiyadan 
tashqari davlatlarning odamlarni garovga olishga qarshi kurash bo‘yicha 
hamkorligi qator mintaqaviy bitim lar orqali ham tartibga solinadi. 
Xususan, bunday mintaqaviy kelishuv xorijlikdiplom atlar vaulam ing 
oila a ’zolari garovga olinishidan birinchilardan bo ‘lib jabr ko‘rgan 
Amerika q it’asi davlatlari tom onidan qabul qilindi. Amerika davlatlari 
tashkilotlari (ADT) Doimiy q o ‘mitasi tovon olish maqsadida odam 
o ‘g‘irlashni qoralovchi rezolyutsiya qabul qildi va bunday xatti-harakatlami 
insoniyatga qarshi jinoyat sifatida baholadi.
Shuningdek, 1971-yilda Vashingtonda ADTning Bosh Assambleyasi 
tom onidan konvensiya qabul qilinganini ham ta ’kidlash zarur. U nda 
odam o ‘g‘irlash, oMdirish, tovon talab qilish va xalqaro muhofazada 
b o ig an shaxslarga qarshi kuch ishlatishga qarshi qaratilgan qonunchilik 
m e’yorlarini unifikatsiyalash nazarda tutilgan. Qanday maqsadda sodir 
etilganidan qat’iy nazar, qayd etilgan jinoyatlar xalqaro ahamiyatga ega 
jinoyat sifatida ko‘riladi.
113

---

Odam larni garovga olishga qarshi kurash yuzasidan muayyan 
kelishuvlarga erishish Yevropa Kengashi doirasida ham muhokama qilingan 
edi. 1973-yilda uning M aslahat Assambleyasi o'zining 703-sonli 
tavsiyanomasida davlatlarga odamlarni garovga olish yoki hayotlariga xavf 
tug'dirishni og‘irjinoyatlar qatoriga kiritishni taklif qildi. Yevropa Ken- 
gashida uzoq davom etgan muhokamalardan so‘ng 1977-yilda Strasburg- 
da «Terrorizmga qarshi kurash to‘g‘risida»gi Konvensiya imzolandi. Unda 
boshqa hodisalar qatorida odamlarni har qanday shaklda garovga olish, 
o ‘g‘irlash yoki noqonuniy ravishda erkini cheklash ham xalqaro terror­
chilik xuruji sifatida ta’riflangan.
Garovga olganlik uchun jinoiy javobgarlik yuqorida qayd etilgan xalqaro 
terrorizm ning oldini olish va unga qarshi kurashga qaratilgan xalqaro 
huquqiy hujjatlar hamda Urush paytida aholini himoya qilish bo‘yicha 
1949-yilda qabul qilingan Jeneva Konvensiyasi va 1977-yilda imzolangan, 
uni to'ldiruvchi Qo'shimcha protokollarda ham nazarda tutilgan.
1979-yildagi Konvensiyaning 1-bandiga binoan garovda ushlash 
deganda — odamni zo'rlik bilan q o ‘lga olish, ushlab turish orqali uni 
noqonuniy ravishda erkinligidan m ahrum etish yo‘li bilan uchinchi 
taraf (davlat, boshqa shaxs yoki tashkilotlar)ni muayyan harakatlarni 
majburan amalga oshirish yoki amalga oshirmaslik evaziga ozodlikka 
chiqarish tushuniladi.
Garovga olish ob ’ekti sifatida nafaqat xalqaro muhofazada bo'lgan 
shaxslar, balki jinoyatchini ozod qilish maqsadida qo‘lga olingan jazoni 
ij'ro etish muassasalari m a’muriyati vakillari, tovon olish niyatini ko‘zlab 
garovga olingan yirik sanoatchilar va tijoratchilar, ularning oila a’zolari 
ham chiqishi mumkin.
Garovga olishdan ko‘pincha davlat tomonidan amalga oshirilayotgan 
siyosatdan qasd olish vositasi sifatida ham foydalaniladi. Masalan, 1980- 
yillarda aqidaparastlar Isroilning Yaqin Sharqdagi siyosatini q o ila b - 
quwatlovchi AQSH va boshqa davlatlardan qasd olish maqsadida Bayrut 
va boshqa shaharlarda bir qator shaxslarni o ‘g‘irlab ketib, ularning 
ko‘pchiligini bir necha yil tutqunlikda saqlab keldilar.
Jinoyatchilar tom onidan garovga olingan kishilar ushlab turilgan 
hududdagi davlat ularning ahvolini yengillashtirish, xususan, ozodlikka 
chiqarish va ozod etilganidan keyin o ‘z yurtiga yetib olishini ta ’minlash 
bo‘yicha barcha zarurchoralarni ko'rishi shart.
K onvensiyaning 5-m oddasida universal yurisdiksiya tam ovili 
mustahkamlab qo‘yilgan. Garovga olish:
a) davlat uning hududida yoki uning hududida ro‘yxatga olingan 
suv transporti bortida sodir etilganda;
b) davlat fuqarosiga nisbatan amalga oshirilganda;
v) d a v la tn i q a n d a y d ir h a ra k a tla rn i am alga o sh irish yoki 
oshirmaslikka majburlaganda;
114

---

g) garovga olingan odam shu davlat fuqarosi va gumon qilingan 
jinoyatchi ham