Toshkent davlat iq tiso diyo t universiteti q. X. Abdurahmonov

Bu ko‘p 
hollarda noqulay og‘ir mehnat sharoitlari bilan bog‘liqdir. 
Shuningdek, bu zarur 
boiadigan “mehnat shakli”ni 
saqlash imkoni yillar
o'tishi bilan yo‘qolib boradigan kasblar bilan 
shug‘ullanishga 
(masalan 
balet) ham taalluqlidir.
Kuzatishlar shuni ko‘rsatadiki, real hayotda ko‘pgina «imtiyozli 
pensionerlar» awalgi kasblarida yoki boshqa ishlarda faoliyatni davom 
ettirmoqdalar, shuning uchun ham ular mehnat resurslari tarkibida qoladHar. 
Ishlamayotgan pensionerlar esa mehnat resurslarining tarkibidan chiqariladi.
Mehnatga layoqatli yoshdagi kishilaming ma’lum qismini sira ishlamagan 
yoki salomatlig'i yomon bo'lganligi uchun ishlashdan to'xtagan kishilar 
tashkil etadi. Bu o'rinda gap I va II guruh nogironlari haqida bormoqda, 
davlat ularni nafaqa bilan ta’minlab turadi. Bu kishilar mehnat resurslari 
tarkibiga kiritilmaydi. Biroq 1 va II guruh nogironlarining ayrimlari (agar 
ishlab chiqarishda qulay sharoitlar yaratilsa) ishlashlari mumkin. Shuning 
uchun ham mehnatga layoqatli yoshdagi ishlashi mumkin bo'lgan, davlat 
tomonidan belgilangan pensiya yoshgacha bo'lgan fuqoralar mehnat 
resurslariga kiradi (1 va II guruh nogironlaridan ishlamaydiganlari bundan 
mustasnodir). Mehnatga layoqatli yoshdagi aholi orasida ishlamaydigan 
nogironlaming soni nisbatan kamroq va nisbatan barqarordir.
«Mehnatga layoqatli yoshdagi m ehnat qilishga qobiliyatli aholi» 
tushunchasini ta ’riflab olgandan keyin, mehnat resurslariga kiradigan
30

---

fuqorolaming boshqa kategoriyalariga — ishlaydigan o'smirlar va ishlaydigan 
pensionerlarga o ‘tish mumkin.
Fuqorolaming ana shu qismi mamlakat xo'jaligidagi mehnat bilan 
bandligining huquqiy asosi hamisha qonun bilan belgilanadi. Xususan, 
hozirgi vaqtda 0 ‘zbekiston Respublikasining «Aholini ish bilan ta ’minlash 
to‘g‘risida»gi qonunida mehnat huquqini ro'yobga chiqarish aholining 
m ehnat bilan bandligi sohasidagi davlat siyosatining eng m uhim
tamoyillaridan bin sifatida tilga olingan.