O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universiteti

О‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI 
OLIY VA О‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI 
 
 
 
QARSHI DAVLAT UNIVERSITETI
 
 
 
IJTIMOIY FANLAR FAKULTETI 
 
 
JAHON TARIXI KAFEDRASI 
 
 
 
 

 
“ARXEOLOGIYA VA ETNOLOGIYA (ETNOLOGIYA)”
FANIDAN 
 
GLOSSARIY 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
QARSHI - 2021 
 

---

GLOSSARIY 
Avtoxton
- (yunon.)-mahalliy, jaydari, tub aholi mahalliy yer egasi bо‘lgan xalq, 
mamlakatning ibtidoiy aholisi, aborigenlar. 
Antropogenez
(yunon.) - inson jismoniy qiyofasining shakllanishi, mehnat faoliyatining 
shuningdek, jamiyatning kundalik rivojlanish jarayoni. Antropogenez haqidagi ta’limot 
antropologiya tarmog‘i hisoblanadi. 
Antropologiya
(yunon.)-odamning kelib chiqishi va evolyusiyasi, odamzod irqlarining 
paydo bо‘lishi, odamning tana tuzilishidagi normal farq, tafovut, о‘zgaruvchanlik haqidagi fan. 
Antropologlar odam haqida tushuncha, odamni о‘rganuvchi fan odamning suyak tuzilishi, teri va 
sochining rangi va boshqa tiplari, fiziologik, jinsiy va boshqa xususiyatlarini о‘rganadi. 
Antropologiya ijtimoiy fanlarga juda yaqin turadigan biologiya sohasidir. Bu fanga doir fikrlar 
bundan bir necha ming yil ilgari paydo bо‘lganiga qaramay, u fan sifatida faqat XIX asrning 
ikkinchi yarmidan shakllana boshladi. Antropologiyaning muhim sohasi odam organizmning 
tuzilishi va rivojlanishiga juda ta’sir qiladigan fiziologik, biokimyoviy va genetik omillarini 
о‘rganadigan bо‘limi «Odam biologiyasi» degan umumiy nom bilan XX asrning о‘rtalaridan 
boshlab rivojlandi. Odamning paydo bо‘lishida faqat tabiat olamining qonuniyatlarigina emas, balki 
ijtimoiy omillar ham muhim rol о‘ynagan. Odam paydo bо‘lganidan hozirgi holatigacha uning 
butun hayoti ijtimoiy jamiyatning rivojlanishi qonuniyati bilan chambarchas bog‘langan. 
Antropologiyaning fan bо‘lib rivojlanilishida tabiat va jamiyat tо‘g‘risidagi fanlar ijobiy rol 
о‘ynadi. Zamonaviy fan nuqtai nazaridan aytganda, antpologiya qо‘idagi uchta katta bо‘limdag 
iborat: 1) Odam morfologiyasi; 2) Antropologenez; 3) Irqshunoslik (etnik antropolgiya). 
Morfologiya odamning jismoniy tuzilishidagi belgilarning yosh, jins, kasb va tashqi sharoitga qarab 
о‘zgarishini tushuntirib beradi. Irqshunoslik odamzod irqlarining kelib chiqishi davri va sabablarini 
ularning yer yuziga tarqalishini izohlab, etnogenez muammolarini yechishga ham о‘z hissasini 
qо‘shadi. Antropologiya biologiya fanining faqat nazariy sohasi bо‘libgina qolmay, amaliy 
ahamiyatga ega bо‘lgan sohasi hamdir. Uning dalillaridan kо‘p sohalarida masalan, odamning 
jismoniy о‘sishini о‘rganishda, shuningdek sud ekspertizasida foydalaniladi.