Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги Тошкент врачлар малакасини ошириш институги

OniJ бўшлиғи ш иллиқ қавати касал.*икларининг физио ва фитотерапияси
341
М арказий асаб ти зи м и н и н г ф у н к ц и о н ал б узилиш лари ку- 
зати л ган д а, о п е р а ц и я д а н ол д и н а э р о и о н д аво л аш ва эл ек тр
уйқу қуйидагича буюрилади: даволаш курси га кун и га 10-15 таъ ­
с и р то р м о зл ан и ш ж ар аён лар и н и м еъёрлаш тиради, о р га н и зм ­
н и н г таш қи таъ сиротларга р ези стен тл и ги н и ош иради. Қ ўзға- 
л и ш л а р я қ қ о л о р тган д а, ш у н и н гд е к , к ал ьц и й л и э л е к т р о ф о ­
рез, елка соҳа бром бую риш м ум кин. М уолаж алар ҳар куни 
ёки кун ора 20 м инутдан қилинад и. 1 курс — 10-15 муолажа.
О р га н и зм н и н г ум ум ий с ти м у л яц и яси д ан та ш қ а р и , о п е р а ­
ция қи л и н ад и ган алоҳида ж ойлардаги ф и зи о л о ги к ж араён лар­
ни тезл аш ти р и ш лозим . Б унинг учун қўлда уқалаш қ и л иш дан 
ф ой дал ан и ш м ум кин. У қаланганда бем ор ўзига қулай м уш ак- 
лари бўш аш ган ҳолатда бўлиш и керак. У қалаш б арм окдар бир 
ёки и ккал а қўл к а ф ти н и н г и чки қисм и билан силаш дан б ош - 
л ан ад и ва тугалланади. Б унда ти н ч л ан ти р и ш ва оғри қн и бо- 
с и ш ҳаракатлари кўрсатилади, м аҳаллий қон ай л ан и ш яхш и - 
ланади. Чуқур ёки ю заки уқалаш битта ё к и бир неча б ар м о қ- 
л а р н и н г таш қи ю заси б илан баж арилади. Т аъ си р н и н г йўнал- 
ти р и л ган л и ги тўқим алар ҳ ар акати н и н г о ш и ш и , ч андикдар ва 
қўш и л и б қол ган ж о й л а р н и н г т о р т и л и ш и , тў қ и м а д ум б окд а- 
р и н и н г сурилиш ига о л и б келади. У қалаш тўқи м аларн и эзи ш
ва ҳаракатлан ти ри ш йўли б и л ан чуқурроқ эгаллаш , у м уш ак- 
л а р о зи к д ан и ш и ва то н у си н и яхш илайди. Ш ап и лати ш эгилган 
б а р м о қ учлари, қўл л арн и н г ички ва устки соҳаси б илан қи л и - 
нади. У ш бу ҳолат қўзғолиш ни кам айтиради ва м уш аклар қи с- 
қ а р и ш и н и кўпайтиради. В ибрация те з-те з тебратиш ҳаракат- 
л ари бўлиб, б арм окд ар и чки ю заси б илан асаб май да тар м о қ- 
лари бўйлаб баж арилади ва сезиларли оғриқсизлантириш ҳамда 
реф лектор таъ си р кўрсатади. М уолаж а ҳар куни ва кунора 10- 
15 м инут давом этади, 1 курс - 10-15 муолаж адан иборат.
М аҳаллий м и к р о ц и р к у л я ц и я н и яхш и л аш учун уқалаш дан 
таш қ ар и , и с с и қ л и к м уолаж алари — п ар аф и н , озо кер и т ва л ой 
б и л ан д аво л аш (курсга 8-10 м уолаж а, ҳар куни ё к и кунора) 
бую рилади.
Ш уни айтиб ўтиш л о зи м к и , барча муолаж алар о п е р а ц и я ­
д ан 4-5 кун олд ин тугатилиш и керак. Бу ҳол о п ер ац и я м айдо- 
н и н и н г қон б и л ан тў л и б -то ш и ш и га йўл қўйм айди ва о п е р а ­
ц и яд ан кей и н ги д а вр н и н г меъёрда кечиш ига ёрдам беради.
Ж аррохдик оп ерац и яси д ан сўнг ж и см он и й таъсирлар кўрса- 
ти ш — с и м п то м а ти к а ва ж и см о н и й м уолаж алар тури га боғ- 
л и қ . М асалан, о п ерац и яд ан сўнг б и ри н чи кунларда асаб ҳола- 
ти н и кам айтириш учун аэр о и о н д ав о лаш ёки ф р ан к л и н и за ц и - 
я н и қўллаш м ум кин (О .И . Е ф ан ов ва б ош қал ар, 1980). М ан- 
ф ий а э р о и о н л ар я р а н и н г тез б и ти ш и га ёрдам беради ва оқсил 
п а р ч ал ан и ш и б илан б о ғл и қ асоратларн и йўқотади.

---

342
О т з бўшлиғи шиллиқ қават и ва ла б касш лию т ри
О перациядан кей и н ги 3 кунда гем атом а, ш и ш , о ғр и қ н и к а ­
м айтириш учун м аралий гипотерм ия бую рилади. Б ун и н г учун 
целлоф ан халтачага керакл и м икдорда муз со л и н и б , 1-2 қават 
д о ка билан ўралади ва оп ерац и я м айдонига 20-30 д ақи қа қўйи- 
лади. С овуқлик билан куни га 5-6 маҳаллий муолажалар қилиш
мумкин. М аҳаллий гипотермия қон айланиш ига ва моддалар ал- 
м аниш уви секи н л аш и ш и натиж асида юза га келадиган тўқим а- 
л ар н и н г ш икастланиш га чидам лилигини ош иради, тўқим алар- 
нинг оқсилли п арчал ан и ш м аҳсулотларининг с у р и л и ш и н и к а ­
м ай ти ради .
О перац и яд ан уч кун ўтиб, яра б и ти ш и н и тезл аш ти р и ш ва 
ял л и глан и ш н и кам айтириш учун атер м и к дозада ч и қи ш қув- 
вати 30 Вт бўлган ультра ю қори ч астотал и э л е к тр м айдони 
10-15 д ақи қа д авом и да, ҳар куни бир курсга 6-12 муолажагача 
тавси я қилинади.
Гематома ёки ялли ғлан ган и н ф и лтрат ҳосил бўлганда, ис- 
си к д и к м уолаж алари қулланилади: п ар аф и н , о зо к ер и т, л ой ап - 
пл и кац и ял ар и , и н ф р ақ и зи л н урлан ти ри ш , қ и с қ а тўл қи н л и 5- 
6 Вт қувват б илан 10 д ақ и қ а давом ида даволаш : давол аш кур- 
сига 10-12 м уолаж а, ҳар куни бую рилади.
О п ерация ж ароҳати м и кроф л ораси н и кам айтириш