Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги Тошкент врачлар малакасини ошириш институги

ва
э п и ­
тел и зац и ян и тезл аш ти ри ш учун о п ер ац и яд ан сўнг қи сқа уль­
тр аб и н аф ш а нурлари б илан 3-5 нурланиш бери лад и , муолажа 
1-2 б иод озад ан б о ш л ан и б , ҳар к ей и н ги муолаж ада б и р б и о ­
дозадан қўш иб борилади.
А. К. Орифжонов ва ҳаммуал. (1986) болаларда жағлар ўткир 
одоитоген периоститини операция йўли билан даволаш да ульт­
рабинафш а нурлари ни қўллаб, жуда яхши натижага эриш ищ ди. 
3-4 кунда йиринг ажралиши тўхтаб, ярада ф ануляция пайдо бўлди.
М инераллар а л м а ш и н и ш и н и тезл аш ти ри ш , и м м у н о б и о л о ­
гик ж араён ларни тезлаш тириш учун оп ерац и ядан кейинги давр 
м еъёрда кечганда, 7-10 кундан сўнг тезл аш ти ри л ган ж адвалда 
умумий у л ь ф а б и н а ф ш а нурлантириш тав си я эилади.
О перациядан кейинги даврда э н г кўп тарқалган асоратлар- 
д ан би ри и н ъ ек ц и ял ар д ан к ей и н ги и нф илтратдир. У ларн и н г 
сурилиб кетиш и учун ч иқиш қуввати 30 Вт гача бўлган ки ч и к 
конденсатор пластинада и н ф и лтрат усти га 10 д ақи қадан уль­
тра ю қори частотал и электр м айдони ё к и 10-15 д ақ и қ а ки ч и к 
тўлқинда даволаш бую рилади. Ушбу м уолаж аларни и н ф и л ь т­
рат усти га ва ундан 3-5 см атроф ид а ул ьграб инаф ш а н урл ан ­
ти ри ш билан бирга баж ариш м умкин.
М уолаж аларни 3-4 биодозадан б ош л аб , ҳар кей и н ги нур- 
л ан ти р и ш д а 1-2 биодозага кўпайтирилади. Д аволаш курси 3-4 
муолажа. Баъзи ҳолларда ультраю қори частотал и электр м ай-

---

О п и бўш лит ш иллиқ қавати касалликларининг ф тио ва фитотерапияси
3 4 3
дон и ва ультрабинаф ш а нурланиш и ф лю ктуаризация б илан к и ­
ч и к дозада ги ток н и 8-10 д ақи қа б ери б, баж арилади. У ш бу му­
олаж а ял л и гл ан и ш учогини чегаралайди ва ун и н г сурилиш ига 
кўм аклаш ади. У ндан та ш қ а р и , ф лю кту о р и зац и ян и ф легм она, 
аб сц есс, ф урункул, карбункул ва периоститларда яллигланиш
м айдони очилгандан сўнг, алоҳида бую риш м умкин. У н екроз 
бўлган ж о й н и н г аж раб ч и қи ш и га, кўп й и р и н г ва экссудат аж - 
рали ш и га ёрдам беради.
И н ф и л трат у зо қ муддат сў ри л м аганда, и с с и к ^ и к м уолаж а­
л ари б илан бирга йод ва ли д аза эл ек тр о ф о р ези қўлланилади.
С урун к ал и я л л и гл а н и ш га и н ф и л тр а т сў р и л и ш и н и к уч ай ­
т и р и ш ва о п е р а ц и я д а н к е й и н ги к е л л о и д чандик^лар п ай д о 
б ў л и ш и н и н г о л д и н и олиш учун ультратовуш б илан даволаш
кен г қў л л ан и л ад и . У ни т а н а ф у с с и з та р т и б д а ҳар куни 6-10 
д а қ и қ а давом ида 0 ,2-0,4 В т/см 2 и н тен си вли к д а, бир курсга 10 
м уолаж а бую рилади. 2% калий йодид эри тм аси , 5% ам иназин 
б и л ан улл траф он оф орез жуда яхш и натиж а беради.
Ю з ва бўйин ф легм о н аси н и ком п л ек с даволаш да й и р и н г­
ли яраларни ультратовуш билан иш лаш яхш и маълум (Н .Н . Б а­
ж анов ва б о ш қал ар , 1984).
Ф л егм он а очилгандан 1 кун к ей и н , 3-5 кунда яр ал ар н и а в ­
вал ф урац и л л и н (1:5000) эри тм аси б илан 30 со н и я; кей и н 50 
м г т и р и п с и н ёк и хи м о п си н л и 0,5% н о во к аи н эр и тм аси б и ­
л ан , ян а 30 сон и я ултратовуш билан тозаланади. Б унинг учун 
учки диам етри 5 мм бўлган ц и л и н д р и к тўл қи н ю ритувчи мах­
сус тайёрланган У Р С К -74 ускунаси қўлланилади. Таъсир қилиш
парам етрлари: и н тен си в л и к - 2-2,5 В т /с м 2 , теб ран и ш л ар сони 
- 20-50 кГц, ам плитуда — 30-5 мкм.
Жарро>у
1
ик стом атология с и кли н и каси д а л и м ф ад ен и т, п е ­
р и о с т и т , а б с ц е с с , тў қ и м а л а р я л л и г л а н и ш и н ф и л т р а т и , ж аг 
ф легм он аси ва ш иш и каби касал л и кл арн и н г ультратовуш таш - 
хиси кенг қўлланилади (М . М ирзам аҳм удов, 1979, Х.А. А ъзам- 
хўжаева 1986). Ушбу усул орқали юз ю м ш оқ тўқи м ал ари , жаг 
ости, ж аг усти, оги з бўш лиғи чуқурчаси, ж аг о р қаси , юз кўз 
ости ва б ош қа ж ойларни скан и р қ и л и ш н и н г м ўътадил ч и зи қ- 
л ари аниқланади.
Ю з скелети су якл ар и н и н г ш и кастл ан и ш и , яр аси , си н и ш и
ҳолларида о п ерац и яд ан кей и н ги даврн и қи скарти ри ш д а м аг­
нит даволаш (В.А. Е пиш ев ва б ош қал ар, 1984) эн г яхш и н ати ­
жа беради. У ш и ш н и н г тез б артараф бўлиш и, ю м ш оқ тўқим а- 
л а р и н ф и л т р а ц и я си н и н г кам айиш ига ва си н ган ж ойда о ғри қ- 
н и н г кам ай и ш и га, суя к қадоғи ҳосил б ў л и ш и н и н г тезл аш и - 
ш ига кўмаклаш ади. М уолаж ани “ П о м ас-1 ” ускунаси билан опе­
рац и яд ан кей и н ги 4-5 кун 5-10 д ақи қад ан , ҳар куни, даволаш
курсига 5-12 сеанс кўри н и ш и д а бую рилади.

---

344
OfU3 бўш лит шиллиқ қават и ва ла б касалликлари
Охирги йилларда стом атологи к ш иф охон ал ар, а й н и қ с а б о- 
лалар ва ж аррохл и к бўлим ларида ж аррохлик стом атологи к ка- 
салл и кл арн и давол аш да жуда сам арали бўлган ге л и й -н е о н л и
л азер б илан иш лаш ам алиётга ки ритилган (В.А. Е п и ш ев ва б., 
1984, 1986: Е.Ю . С и м ановская ва б., 1986 ва б.). У ял л и ғлан и ш - 
га, ш иш га қарш и ва ж ароҳатланган тўқ и м ал ар н и н г б и ти ш и н и
тезлаш тирувчи таъ си р кўрсатади.
Ж ароҳат м айд онини л азер нурл ан ти ри ш н и Л Т -7 5 -1 , Л Ж И - 
402 ускуналари б и л ан 20 м В т ч и қи ш қувватда, 2 д а қ и қ а д аво- 
мида ўгказилади. Д аволаш курс и 12 муолажагача, ҳар куни ўтка- 
зилади.
О п ер ац и яд ан к ей и н ги 5-6 кундан сўн г ж ағлар си н и ғи ва 
хейлопластика м аксадида ю зни м ассаж қи л и ш н и бую риш мум- 
ки н (О .И . Е ф ан ов ва б ош қал ар, 1980, П.Т. К ой к ов ва б ош қа- 
лар, 1985 ва б ош қалар). Я л л иғланиш дан таш қ ар и , у тўқим алар 
ҳим оя ж ар аён лар и н и ва вас к у л яр и за ц и ян и тезл аш ти рад и , д е - 
к ал ц и н ац и ян и енгиллаш тиради. М уолаж аларни ҳар куни 5-10 
д ақи қад ан , 1 курсга 10-15 муолажа кў р и н и ш и д а бую рилади.
Ю з-ж ағ қисм и м уш ак лари н и н г бирлам чи ва икки л ам чи ат- 
р о ф и яси , с у я к -п ластик о п ер ац и ял ар , м и о п ати к парез ва пар- 
вличлар, ш и кает м уш ак лар то р ти л и ш и сурун кали я л л и ғл а н - 
ган и н ф и лтратлар каби стом атологик ж ар р о х аи к к асал л и кл а- 
р и н и н г р е а б и л и т а ц и я с и д а д и а д и н а м о т е р а п и я , ам п л и п у л с те - 
р ап и я ва эл ек тр о сти м у л яц и я кўри н и ш и д аги и м п ульси в то к - 
л а р кагга м уваф ф ақи ят билан қўлланилади. У лар о ф и қ с и з л а н - 
ти р и ш , ял л и ғлан и ш га қарш и , тр о ф и к , п ластик таъ си р кўрса- 
тади ва эн г асоси й си қон ай л ан и ш и , о кси д л ан и ш ж араён ла- 
р и , т ў қ и м а л а р о з и қ д а н и ш и н и ж а д а л л а ш т и р и б , а с а б -м у ш а к
ти зи м и эн ергети к заҳираси м еъёрлаш увига сабаб бўлади. М уо- 
л а ж а л а р ҳар к у н и , ё к и к у н о р а 6-10 д а қ и қ а д а н б у ю р и л а д и
(эл ектрости м ул яц и я ҳаф тасига 2 м арта), 1 курсига 6-12 сеанс. 
А н и қ ҳолатларда стом атол оги к ж арроэуш к к а с ал л и к л а р и н и н г 
у ё к и бу кў р и н и ш и га қараб, о п е р а ц и я д а н ол д и н ё к и кей и н
барча эл ектрод аволаш м уолаж аларини и с с и қ л и к м уолаж алари 
б илан бирга ўтказиш мумкин.