Utepbergenov Farxad

EVROPA XALQLARİ 

Evropa xududi bwyicha er yuzining eng kichik qismi (10,0 mln km kv) 

geografik jishatdan Evroosiё qitasining g’arbiy qismini tashkil etadi. Etimologik 

tomonidan yunoncha «Europe» (ossuriycha Ereb) G’arbdagi «mamlakat» 

 

demakdir. Keyingi 400-500 yil davomida Evropa xalqlari vujudga kelgan tarixiy  

sharoit (imkoniyat) natijasida jashon madaniyati taraqqiёtiga katta shissa qwshgan. 

  

Evorpaning mwtadil iqlimi rang-barangdir. Wsimlik va shayvonot dunёsi 

inson faoliyati natijasida, tabiiy katta wzgarishlarni boshdan kechirgan. Qitaning 

taraqqiёti ishlab chiqarish xwjaligini shakllanishi bilan bog’liqdir. 

Etnik tarixi. Evropa qadim zamonlardan inson yashagan makonlardan 

bwlib, G’arbiy Germaniyada topilgan geydelberg odami suyaklari buni 

tasdiqlaydi. Mezolit va neolitda odamlar asta-sekin shimoliy xududlarga siljiy 

boshlaydilar. Kampini madaniyati ovchilik, terimchilik va baliqchilikdan-

deshqonchilik shamda chorvachilikka wtishi davrini izoshlaydi. Olimlar farazicha 

bu paytda qitada asholi shind-evropa tillarida swzlashmagan, wsha davrdan qolgan 

iber, va skan (Pireneya yarim oroli) ligur, etrusk, sikullar (Appenin yarim 

orolidan) Britaniya yarim orolidagi piktlar bu fikrni tasdiqlaydi.  

 

Qitaning shimoli-sharqiy rayonlarida shozirgi fin-ugor xalqlari, qisman, 

shind-evropalik letto-litovlarning ajdodlari yashaganlar.Miloddan avvalgi II ming 

yillikda Wrta er dengizi tevaragida qadimgi yuksak tsivilizatsiyalar taraqqiy etgan. 

Egey (Krit-Miken) swngra ellin, rim madaniyatlari yangi evropa madaniyatini 

shakllanishiga asos bwlgan. 

 

Evropaning keyingi taraqqiёtiga «buyuk xalqlar kwchishi» german va 

slavyan qabilalari, arablar istilolarining tasiri sham bwlgan albatta. IX asrda Wrta 

Dunay shavzasida jangari venger (ugor, madyar) qabilalari bosqinlari boshlanib, 

maqalliy slavyan va boshqa asholini wzlariga bwysundirib, ularning madaniyatini 

---

 

41

qabul qilishgan. Lekin vengrlar wzlarining ugor tillarini bwysundirilgan xalqlarga 

wtkazganlar. Kichik Osiёdan Bolqonga wtgan (XIV asr) turklar, XV asrda ushbu 

xududdagi asholining xwjaligi va madaniy xaёtiga, ularning etnik tarixiga katta 

tasiri kuzatiladi. 

XV-XVI asrdan shasharlar, shunarmandchilik va savdoning wsishi 

Evropada: İspaniya,Portugaliya, Angliya, Frantsiya, Daniya, Shvetsiya, Vengriya 

kabi davlatlarda markazlashgan qirolliklari tashkil etadi. Natijada turli etnik 

gurushlar: turli tillar, shevalarda swzlashuvchi asholining etnik birlashuvi 

boshlandi.