Utepbergenov Farxad

Etnik tarixi. 

 Yuqori paleolitga oid qoyatosh suratlari Sharqiy Afrikadagi Kondor-Oradi 

g’orlaridan topilgan. İlk paleolitga oid meshnat qurollari sham topilgan. Ular 

ichidan eng qadimgisi Kafudan (Uganda)dan chiqqan. 

 

Neolitga wtish sham qitaning turli shududlarida turli davrda rwy berib, eng 

avvalo uning Shimoliy-Sharqiy shududlarida rwy bergan. Neolit inqilobi: 

deshqonchilik va chorvachilikning yuksalishi, asholi sonining oshishi shamda 

yangi rayonlarga kwchib ularni wzlashtirishga olib keladi. Sashroi Kabir qurib 

chwlga aylanishi sham miloddan avv. III ming yillikda rwy beradi. Unda yashagan 

asholi Nil voshasi va sharqiy shududlarga kwchib wtgan. Olimlarning fikricha, 

---

 

29

sashroda shakllangan xalqlardan biri fulbe bwlib, ularning soch turmaklashlari, 

ilonning ramziy belgisi ekanligi, mayidlarni mwmiёlashlari shundan darak beradi. 

 

Temir asriga oid dastlabki topilma Nok miloddan avv. IX asr bilan 

belgilanib, Shimoliy Nigeriyadan topilgan. Shimoliy-Sharqda Afrikadan miloddan 

avv. I ming yillik boshlariga oid yana bir temir madaniyati - Meroe sham topilgan 

(Nil darёsining wrta oqimida). 

 

Bantularning kwchishlari va Kongo darёsi shavzasiga joylashishlari sham 

temir asrida bwlgan. Bu kwchishlar miloddan avv. II ming yillikning boshlariga 

qadar davom etgan va twrt davrga bwlingan. 

 

Madagaskar oroliga malgashlarning kelib joylashishlari miloddan avv. XVI 

asrdan X asrga qadar davom etib Janubiy-Sharqiy Osiё va Polineziya orollaridan 

bwlganligi eshtimol. 

 

Shimoliy Afrikada VII-XI asrlarda arablar va nilotlar kwchishlari rwy 

bergan. 

 

Dastlabki davlatlar Aksum (II-III asrlar) Mali, Songai va boshqalar bwlgan. 

 

Afrikaning ovchi va terimchi qabilalari. Bushmenlar, ularda wz atamalari 

bwlmasdan adabiёtda «butazor odamlari» deb nom olganlar. Gottentotlar ularni 

«saan» deb atashadi. Bushmenlar: xeykum, auen, kung gurushlariga bwlinib, 

ularning soni 50 m. kishidir. 

 

Ov ularda erkaklar ishi shisoblanadi. Ovning asosan quvlab ov qilish usuli 

qwllaniladi. Qurg’oq chwlda ular shayvonni 30-40 km.ga qadar dam olmasdan 

taqib qiladilar. Wg’il bolalar 7-8 ёshidan mustaqil ovga chiqadi. Asosiy ov 

shayvonlari antilopalar. Ovning pistirma usuli sham qwllaniladi. Qushlar tuzoq 

bilan ov qilinadi. Ov qurollari wq-ёydan iborat. Ov mashsuli butun jamoaniki 

shisoblanadi. Shayvonning terisiga, oshqozoni, paylariga ishlov berib undan 

xwjalikda foydalanishadi. Suyaklardan qirg’ich, igna va boshqa anjomlar 

yasashadi.  

 

Aёllar terib-termachilash bilan shug’ullanib 80% oziqni taminlashadi. 

Bushmenlar terib-termachilash mashsulotlarini qwshni bantu xalqlari bilan maisga 

(makka doni) almashadilar. 

 

Ulardagi eng og’ir muammo suv shisoblanadi. Ovlangan antilopalar qonini, 

oshqozonidagi suyuqlikka aralashtirib ichishadi, elinidagi qolgan sutini sog’ib 

olishadi. Ёvvoyi «tsama» qovuni qurg’oqchilik paytida 80% suv wrnini bosadi.