Utepbergenov Farxad

Ananaviy dinlari. Ajdodlar rushlariga sig’inish, animizm. Shamanlik keng 

tarqalgan. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

15

 

 

 

 

 

 

 

 

 

OSİЁ XALQLARİ 

Osiё qitasi eng yirik qita bwlibgina qolmasdan tabiat iqlimi,etnik tarkibi 

xilma-xilligi bilan sham ajralib turadi. Osiё antropogen-inson paydo bwlib, 

shakllangan shudud shamdir. Unda dunё dinlarining barchasi (xristian, 

islom,buddizm) vujudga kelib boshqa qitalarga keyinchalik shu joydan tarqalgan. 

Antropogen xudud sifatida Osiё tsivilizatsiya wchog’i, kwplab madaniy 

wsimlik va shayvonot olami vatani shamdir.İshlab chiqarish xwjaligiga asos 

bwlgan kwplab darёlar: Frot, Dajla, Shind, Ganga, Braxmaputra, Mekong, 

Xuanxe, Yantszi, Zarafshon darёlari sham Osiё xududida joylashgan. 

 

Bugungi kunda qitada er yuzidagi asholining yarmidan kwprog’i yashaydi. 

Asholi eng zich joylashgan xududlar nomlari qayd etilgan darё voshalaridir. 

Tabiiy iqlim sharoiti rang-barangligi asholi etnik tarkibini xilma-xil bwlishi 

imkonini yaratadi. Ushbu xususiyatlar antropologik va lingvistik klassifikatsiyada 

yaqqol kuzatiladi. 

 

Qitadagi eng qadimgi odamlar qoldiqlari Yava orolidan topilgan bwlib, 

ularning ёshi 1,5-2 mln. yil bilan belgilanmoqda. 

Bundan 10-11 ming yil tog’oldi subtropik xududlarda dastlabki wsimlik va 

shayvonlarni domestikatsiyalash (xonakilashtirish) jaraёni bwlgan. Bu esa wz 

navbatida deshqonchilik va chorvachilikning vujudga kelishiga asos bwladi.  

 Miloddan 

avvalgi 

IV 

va III ming yillik chegarasida jashonda ilk 

davlatlardan bwlgan Shumer shashar-davlatlari shakllanadi. Asta-sekin omoch 

deshqonchiligi, bog’dorchilik, twqimachilik, ёzuv va pul vujudga kelgan. Tez 

orada Osiёda yana qator davlatlar Elam, Shindiston, Xitoy va boshqalar tashkil 

topadi.  

 Osiёdagi murakkab etnik jaraёnlarning bwlishiga, qabilalar kwchishlari, 

urushlar, demografik portlashlar va boshqalari tasirida tillar, din, xwjalik va 

madaniy qadriyatlarning almashinuvlari deyarlik twxtovsiz bwlib turadi. 

Osiёning asosiy asholisi irqiy jishatdan mongoloid va evropoidlardan iborat. 

Tillari xususida yuz millionlab asholi swzlashadigan tillar bilan birgalikda kichik 

bir necha ming kishini birlashtirgan tillar sham mavjudligini qayd etish lozim.