Ўзбекистон республикаси ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирлиги муҳаммад ал-хоразмий номидаги

 
ЭЛЕКТРОН ҲУКУМАТНИ РИВОЖЛАНИШИДА АХБОРОТЛАРНИ ҲИМОЯЛАШ 
УСУЛЛАРИ 
 
Э.Ш.Қурбонов (Тошкент архитектура қурилиш институти ассистент) 
 
 
Ўзбекистонда Электрон ҳукумат тизимини жорий этишнинг ўта муҳим аҳамиятга 
эга бўлган лойиҳаларни амалга ошириш бўйича режалар ишлаб чиқилган ва амалга 
оширилмоқда. Шу жумладан Электрон ҳукуматнинг ривожланишида ва самаралий 
фойдаланишда албаттан ушбу режанинг бир қисми бўлган ахборотларни ҳимоялашдир. 
Электрон ҳукумат тизимини жорий қилишнинг истиқболли режалари асосида 
фойдаланувчиларни идентификация қилиш мақсадида очиқ калитлар базасида ягона 
идетификация тизимимни яратиш лойиҳалари яратилиши асосий мақсадлардан бири 
эканлиги маълум. 
Аҳолини Электрон ҳукуматдан фойдаланиш кўрсаткичини ошириш учун 
фойдаланувчиларни 
калитларини, 
ташкилотлар 
ахборотларидан 
фойдаланишда 
маълумотларни ҳавфсизлигини таъминлаш мақсадида маълум бир узунликдаги 
маълумотни фиксирлашда ёрдам берадиган MD 5 функциялардан фойдаланиш мумкин. 
Албатта ҳозирги янги ахборот технологияларнинг ривожланаётган бир пайтда бу 
функциянинг ишлаши оддийликни кўрсатиш мумкин. Демак шундай экан ушбу 
функцияларнинг икки ҳилини танлаб, кетма кет равишда ихтиёрий узунликдаги 
маълумотларни фиксирлаш мумкин. Шундагина фойдаланувчининг калитларини 
идентификация қилиш жараёни самаралий амалга оширилади.
Яна бир муоммолардан бири бу маълумотларни ҳимоялаш усуллари. Электрон 
ҳукумат ривожланаётган ҳозирги даврда маълумотларни ҳимоялаш энг муҳум омиллардан 
бири саналади. Ахборотларни алмашиниш жараёнида бардошлиги юқори бўлган 
алгоритмлардан фойдаланиш муҳум аҳамиятга эга. Ушбу жараёнда маълумотларни 
ҳимоялаш даврида RC4 алгоритмидан фойдаланиш мумкин. Бу алгоритм асосан 
псевдотасодифий кетма кетликдан фойдаланади. RC4 шифрлаш алгоритмининг 
самаралийлиги унинг иккита таркибий қисмдан иборатлиги, булар калитларни генирация 
қилиш алгоритми ва псевдотасодифий генерация алгоритми.
Ҳавфсизлик протоколларида ҳам ушбу RC4 ни кўриш мумкин. Яни ишлатиладига WiFi 
технологиясининг ҳавфсизлиги учун IEEE 802.11 стандартини бўлса, энди симсиз 
технологияларга кириш WPA да RC4 дан фойдаланиш мумкин. Ҳозиргача интернет 
орқали мулоқатнинг ҳавфсизлигини таъминлашда SSL дан фойдаланилади албатта SSL 
орқали юқори даражада ҳимояланган. Шуни этиборга олган ҳолда SSL ни ҳам асосини 
ташкил этишда RC4 шифрлаш алгоритмидан фойдаланиш мумкин. Яни RC4 шифрлаш 
алгоритми асосида ишлаш принципларини такомилаштириш лозим. 
RC4 шифрлаш алгоритмини танлашда асосий тушунчалар:

---

141 
• Алгоритмдан кенг фойдаланиш – айниқса веб ва тармоқ ҳавфсизлигида. 
• Таҳлил ва ҳужумнинг муоммоларини ўрганиб чиқиш ва уларни бартараф қилишда. 
• Оддий тушунарли ва бардошлиги юқори бўлган алгоритм. 
Бугинги кунда Электрон ҳукуматни ривожлантиришда албатта камчиликларга дуч 
келамиз бу камчиликларни бартараф қилишда вақт белгисидан фойдаланиш мақсадга 
муофиқ бўлади. Чунки вақт белгиси тизимда аниқ ва ишончли вақтни талаб қилади. 
Шундай экан маълумотларни шифрлашда RC4 шифрлаш алгоритмидан фойдаланганда 
анашу вақт белгисидан фойдаланилади. 
Аҳолини фаровонлигини янада ошириш, мамлакатнинг иқтисодий барқарорлигини 
мустаҳкамлашнинг муҳум омили сифатида Электрон ҳукуматни ривожлантириш 
Ўзбекистон ҳукумати сиёсатининг устивор вазифалари қаторига киради.
Асосан фуқороларнинг ишларини осонлаштириш, теликоммуникация воситаларидан 
фойдаланишни максимал даражада таъминлаш ва уларга тегишли маълумотларни 
ҳимоялашдир. 
Шундай экан демак биз қуйидаги муҳим томонларга эътибор беришимиз керак. 
Криптографик 
алгоритмларнинг 
амалда 
қўлланилишини 
таъминловчи 
воситаларини яратиш ёки ишлаб чиқиш. 
Яратилган ёки ишлаб чиқилган воситалардан фойдаланиш услублари.