Eng yangi davr xalqaro munosabatlar tarixi

Iqtisodiy manbalar
: bozor iqtisodiyotiga asoslangan mulkchilikning 
xilma-xil shakllari. 
7. 
Ma’naviy-ma’rifiy manbalar
: umumbashariy va milliy, diniy, axloqiy 
qadriyatlar va h.k. 
8. 
Prezident farmoni
, qarorlari, asarlari, Oliy Majlis qonunlari, Vazirlar 
Mahkamasi qarorlari. 
“Eng yangi davr xalqaro munosabatlar tarixi” fani 
1) ijtimoiy-siyosiy, 2) 
ijtimoiy-gumanitar, 3) aniq-tabiiy fanlar bilan uzviy bog‘liq bo‘lib, u mazkur fanlar 
qarashlarini e‘tirof etgan holda, bu fanlarning mamlakatimiz ijtimoiy-siyosiy, 
iqtisodiy va ma‘naviy hayoti bilan ham nazariy ham amaliy xususiyatlariga e‘tibor 
qaratadi.
Insoniyat tarixida XXI asr ham boshlandi
. XX asr tarixi bilan tanishish
bizga insoniyat bu asrni qanday boshlagan edi, uni qanday tugalladi va yangi- XXI 
asrga, yangi mingyillikka dunyo nima bilan kirib keldi, degan savolga to‘xtalamiz. 
Dunyo XX asrga ikkinchi sanoat inqilobi boshlanishi bilan kirib keldi. Bu 
asrda insoniyat ilm-fan va texnika taraqqiyotida ulkan yutuqlarga erishdi. Inson 
bolasi dastlab samoluotlarda, keyinchalik esa kosmik raketalarda fazoga parvoz 
qildi. Hatto insonning o‘yog‘i oyga ham etdi. 
XX asr tarixga inson huquqlari uchun kurash asri bo‘lib ham kirdi. Bu o‘rinda 
B.M.T. 1948 yilda qabul qilgan ― Inson huquqlari umumjahon Deklarasiyasi‖ 
katta tarixiy ahamiyatga ega bo‘ldi. Buning natijasi mustamlaka va yarim 
mustamlaka xalqlarga mustaqillik berish masalasi har qachongidan ham dolzarb
bo‘lib qoldi. Mustamlaka va yarim mustamlaka xalqlar ayni paytda milliy ozodlik 
uchun kurash boshladilar va oxir-oqibat ular o‘z mustaqilligini qo‘lga kiritdilar. 
Bu asrda Buyuk Britaniya, Fransiya, Germaniya , Avstro- Vengriya, Usmonli 
Turklar, Portugaliya kabi davlatlar o‘z mustamlakalaridan ajraldilar.Shuningdek
mustamlakachi imperiya sobiq sovet davlati ham quladi.Uning o‘rnida bir qancha 
mustaqil davlatlar paydo bo‘ldi va rivojlanib bormoqda. Bugun dunyoda 200 da 
yaqin davlatlarda Respublika tizimi qaror topgan. Qisman dunyoda monarxiyalar 
mavjud. 
XX asrda, insoniyat uchun eng ko‘p darajada kulfat va azob-uqubatlar 
keltirgan hodisalar ro‘y berdiki, ularning ichida eng dahshatlilari birinchi va 
ikkinchi jahon urushlari sanaladi (Gapirilad) Insoniyatga nisbatan birinchi marta 
yadro qurolidan foydalanildi. Qirg‘in keltiruvchi vodorod, neytron bombalari, 
qi‘alar oro uchuvchi raketalar yaratildi. Dunyo aholisining turmush darajasida 
o‘sish sodir bo‘ldi. Insonlarning o‘rtacha umr ko‘rish yo‘shi o‘sdi. 
Ikkinchi jahon urushidan keyin dunyo bir-biriga qarama qarshi ikki qutbga 
ajraldi. Ularning biriga sobiq Sovet davlati, ikkinchisiga A.Q.SH boshchilik qildi. 
Natijada dunyoda ― Sovuq urush‖ davri boshlandi.
Jahonda misli ko‘rilmagan darajada qurollanish poygasi avj oldi. Shu tariqa 
dunyoda insoniyat sivilizasiyasini yo‘q qilib tashlashga qodir bolgan qurollar 
zahirasi yaratildi. 
XIX asrning 50-60 yillarida ― Industrial jamiyat ― ( Industrial sivilizasiya) 
Farbning rivojlangan davlatlari va Amerika Qo‘shma Shtatlarida sanoat 

---

to‘ntarishining nihoyasiga yetishi natijasida qaror topdi. (Industrial jamiyat va 
industrial sivilizasiya tushunchalari bir xil ma‘noni anglatadi.) 
Bu asrda yangi dunyoqarash, ozod va erkin shaxs shakllandi, taraqqiyotning 
asosiy manbai urushlar va inqiloblar emas, balki , o‘z g‘ururini saqlagan tadbirkor 
va tashabbuskor inson bo‘lib qoldi. 
1991 yilda Sovet davlatining qulashi bilan dunyoning bir-biriga dushman 
bo‘lgan ikki qutbga bo‘linishi barham topdi, ammo, afsuslar bo‘lsinkim tinchlik 
barqaror qaror topmadi. Bir qator mamlakatlarda siyosiy kurashlarning 
kuchayganligi, millatlar va elatlarning o‘z taqdirini o‘zi belgilashiga urinishining 
o‘rtib borayotganligi, etnik va millatlar oro ziddiyatlarning saqlanib qolayotganligi, 
diniy ekstrimizm va terrorchilikka bo‘lgan urinishlarning sodir bo‘layotganligi, 
aholisi qashshoq mamlakatlarning mavjudligi hamda mamlakatlar va xalqlar 
ortasida, ijtimoiy guruhlar o‘rasida iqtisodiy va ijtimoiy tabaqalashuvning
kuchayib borayotganligi saqlanib qolmoqda. 
O‘zbekisyon Respublikasi Prezidenti Sh.M.Mirziyoyev ― Shuni ochiq tan 
olish kerak, biz notinch mintaqada yashayapmiz‖ degan so‘zlarni ishlatganligi 
bejiz emas. Hozirgi kunda, Rossiya va Ukraina davlatlari o‘rtasidagi o‘zoro 
qarama-qarshiliklar, yonginamizda Afg‘onistondagi tolibonlik harakatlari, yon 
qo‘shnimiz sanalgan Qozog‘iston dagi 2022 yil yanvar oyidagi sodir bolgan 
harakatlar, yoki Pokiston va Hindiston davlatlari orasida yillar mobaynida uzoq 
davrdan buyon davov etayotgan ― Kashmir va Panjob‖ masalasidagi tortishuvlar, 
2021 yilda Ozarboyjon va Armaniston o‘rtasidagi kerak bo‘lmagan qon to‘kishlar, 
o‘sha notinchlikning ko‘rinishlari sanaladi. 
Insoniyat XXI asrda bu muommolarni hal rtishi zarurligini anglab etmoqda. 
Nufuzli xalqaro tashkilotlar va yirik davlatlar bu muommolarni hal etishga jahon
jamjamiyatiga bosh bo‘lmog‘I darkor va bugungi kunning talabidir. 
Mustaqil O‘zbekiston davlati ham bu kabi muommolarni hal etishdek 
umuminsoniy oliyjanob ishga o‘zining munosib hissasini qoshishga harakat 
qilmoqda. Bu ish davlarimizning ichki va tashqi siyosat strategiyamizda ham o‘z
ifodasini topgan. 
Jumladan, O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining , 17-moddasida 
― O‘zbekiston Respublikasi xalqaro munosabatlarning to‘la huquqli 
sub‘ektidir. Uning tasqi siyosati davlatlarning suveren tenligi, kuch 
ishlatmaslik yoki kuch bilan tahdid qilmaslik, chegaralarning daxlsizligi, 
nizolarni tinch yo‘l bilan hal etish, boshqa davlatlarning ichki ishlariga 
aralashmaslik qoidalariga va xalqaro huquqning umum e‘tirof etilgan boshqa 
qoidalari va normalariga asoslanadi‖ deb, yozib qoyilgan. ( O‘zbekiston 
Respublikasi Konstitusiyasi, ― O‘zbekiston‖ NMIU,2015. 8-bet.)