53
Realizatsiya qilingan har bir turdagi tovarlarni kotirovkalash hisobot haftasi
yakuni bo‘yicha quyidagi formula bo‘yicha amalga oshiriladi:
Sc = (X1 x Y1 + X2 x Y2 +... + Xn x Yn) / (X1 + X2 + ... + Xn), bunda:
Sc – o‘rtacha hisoblangan baho;
X1, X2, Xn- hisobot davri (hafta) davomida realizatsiya qilingan tovarlar
miqdori;
Y1, Y2, Yn - hisobot davri (hafta) davomida realizatsiya qilingan tovarlar
bahosi.
Har bir turdagi tovar bo‘yicha kotirovkalash hisobot haftasida tuzilgan barcha
bitim ko‘rsatkichlari bo‘yicha amalgaoshiriladi.
Birja savdolarida hafta davomida (dushanba-juma) amalga oshirilgan bitimlar
bo‘yicha kotirovkalash keyingi hisobot haftasining dushanba kuni soat 17.00 ga
qadar amalgaoshiriladi.
Keyingi hisobot haftasining dushanba kuni soat 17.00 dan boshlab birja
o‘zining veb-saytida kotirovkalash bo‘yicha ma’lumotlarni
joylashtiradi va uni
ommaviy axborot vositalariga hamda o‘zining informormatsion byulletining
obunachilariga taqdim etadi.
Savdo sessiyasi o‘tkazilishidan oldin birja bitimlarini tuzishda birjada mazkur
tovar turi bo‘yicha mazkur savdo sessiyasida bitimlar bahosi tebranishining
cheklangan qiymati o‘rnatilishi mumkin. Bahoning cheklangan tebranish qiymati
birja Boshqaruvi tomonidan o‘rnatiladi. Savdo
ishtirokchilari tomonidan
bitimlarning baholar tebranishiga rioya etilishini birja nazoratqiladi.
Tovarni birja savdosiga qo‘yish uchun ruxsat berishda Listing komissiyasi
ko‘pchilik potentsial sotib oluvchilar tomonidan tovar sotib olinishini imkoniyatini
ta’minlash zaruratidan va raqobatning maksimal darajasidan kelib chiqib lot
qiymatinibelgilaydi.
Birjada:
- bitim taraflari aynan bir shaxs bo‘lgan tovarlar bilan bitim tuzish;
- baholar dinamikasiga ta’sir qilish maqsadi bo‘lgan bir shaxs tomonidan
bevosita yoki soxta shaxs orqali tovarlar
oldi-sotdi bitimlarini tuzish;
54
- birja a’zolarining narxlarning sun’iy ravishda o‘zgartirilishiga yoki qat’iy
qilib qo‘yilishiga olib kelishi mumkin bo‘lgan kelishilgan xatti-harakatlar;
- bozor kon’yunkturasini sun’iy ravishda o‘zgartirishga sabab bo‘lishi
mumkin bo‘lgan noto‘g‘ri va ataylab yolg‘on ma’lumotlarni tarqatish ta’qiqlanadi.
Birja birja savdolari va ularning natijalari bo‘yicha axborotni oshkor etilishini
ta’minlaydi. Birja o‘zining veb-saytida ochiq axborotga ruxsat etilishini ta’minlashi
shart hisoblanadi.
Birja Boshqaruvi birja savdolari ishtirokchilari, shuningdek savdolarda
ishtirok etmaydigan tashkilotlarga axborot xizmati ko‘rsatishning shartlari va
tariflarni mustaqil belgilaydi.
Birja quyidagi axborotlarni ommaviy tarzda oshkor etadi:
- birja savdosiga qo‘yilgan tovarlar haqidagi axborotni (kotirovkalash
varag‘i);
- birja tovarlarining o‘rtacha hisoblangan
bahosi haqidagi axborotni;
birjaa’zolarito‘g‘risidagiaxborotni,ularning bog‘lanishma’lumotlarini ko‘rsatgan
holda;
- birja tariflari to‘g‘risidagiaxborotni.
Birja o‘zining rasmiy veb-saytida birja faoliyatini tartibga soluvchi normativ-
huquqiy hujjatlar va birjaning lokal hujjatlari matnlarining mavjud bo‘lishini
ta’minlaydi.
Birja savdolarini o‘tkazish haqidagi axborot birjaning korporativ chatida e’lon
qilinadi va birja a’zolarining e’tiboriga havola qilingan hisoblanadi.
Quyidagi ma’lumotlar tijorat sirini tashkil qiladi:
- birja bitimining mazmuni (tovar nomi, miqdori, bahosi, tuzilgan vaqti va
bitimni tuzgan birja a’zolari to‘g‘risidagi ma’lumotlardan tashqari);
- HKKP palatasi mijozlarining hisob varag‘i bo‘yicha operatsiyalar, shu
jumladan xizmat ko‘rsatishda mijozning pul mablag‘lari va (yoki) ularning aylanishi
to‘g‘risidagi ma’lumotlar,mijoz topshirig‘ining mazmuni;
- birja bitimlari bo‘yicha majburiyatlarning bajarilishi,
shu jumladan
to‘langan bitimlar reestri va (yoki) topshirish hujjatlari to‘g‘risidagi ma’lumotlar.
55
Tijorat sirini har qanday shaklda (og‘zaki, yozma yohud boshqa shaklda, shu
jumladan texnika vositalaridan foydalangan holda) oshkor qilinishiga yo‘l
qo‘yilmaydi. Tijorat siri bilan muomala qilish tartibi va ushbu tartibga rioya
etilishini nazorat qilish, shuningdek tijorat siridan foydalanishga ruxsat olgan
shaxslarni hisobga olish birja Boshqaruvi tomonidan amalga oshiriladi.
Birja
Boshqaruvchi tomonidan qonun hujjatlarida belgilangan tartibda tijorat siri va uni
himoya qilish bo‘yicha choralar ko‘riladi. Birja a’zosi tijorat sirini tashkil etuvchi
ma’lumotlarni, shu jumladan mijoz bilan munosabat tugatilgandan keyin ham sir
saqlashga majbur.
Birja bitimi to‘g‘risidagi axborot (birja tovarining miqdori, kotirovkasi
(bahosi), birja bitimi tuzilgan sanasidan tashqari)
uchinchi shaxslarga oshkor
qilinmaydi. Birja bitimlari to‘g‘risida axborot sudlarga, qo‘zg‘atilgan jinoyat ishi
mavjud bo‘lganda esa, surishtiruv va tergov organlariga taqdimetiladi.
Jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirish va terrorizmni
moliyalashtirish bilan bog‘liq birja bitimining mazmuni to‘g‘risidagi axborot qonun
hujjatlarida ko‘rsatilgan hollarda va tartibda maxsus
vakolatli davlat organiga
taqdimetiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
