Nobank kredit-moliya muassasalari

So`ngi vaqtlarda rossiya bozorida kassa 
hisob xizmatlari kliring to`lovlarini yuzaga 
kelishiga faol ta’sir ko`rsata boshladi. Ular 
asosan banklararo kooperatsiya natijasida 
yuzaga keladi (m-n, Moskva kliring markazi, 
Markaziy hisob palatasi) va ishtirokchilar bilan 
banklar uchun ta’minotchi ham hisoblanib, 
RFning Markaziy bankiga hisob-kassa tizimining 
markazlarini qo`shgan xolda, banklarning naqd 
pulsiz hisob-kitoblar doirasidagi 
imkoniyatlarining kengayishiga olib kelmoqda. 
Yuridik mustaqil kliring to`lovlari tijorat 
banklariga raqobatdosh deb qaralishi mumkin, 
qaysikim o`zining mustaqil hisob kliring tizimiga 
ega bo`lgan (Incombank, bank “Menatep”, 
Tver’universalbank, Orgbank).

---

PLASTIK KARTA EMITENTLARI
Raqobat muhiti banklarning nobank moliya institutlari bilan plastik
(kredit, debet, diskont) kartalar chiqarish borasida ham juda qattiq
bormoqda. Boshidan kartalar emissiyasi bilan kredit karta kompaniyalari
(“
Amerikan
Express”, “
Daynere
Klub”, “Kart 
Blansh
” 
v.b.), va diskont
kompaniyalari (m-
n, IAPA, ETN, “Countdown” –
chet elda, Rossiyada
“
Moskow
Times”, “
Ekstra-
Klub”)lar shug’ullanishgan
. Bu kompaniyalarning
yutuqlari natijasida, bir qancha nomoliyaviy korxonalar (telefon
kompaniyalari, supermarketlar, otellar, benzokolonkalar setlaring
boshliqlari v.b.) va banklar ham plastik kartalarni chiqara boshladi. 
Bilamizki banklarning plastik kartalar orqali to`lov tizimini yo`lga qo`yish
banklararo kooperatsiya natijasida yuz beradi. Ammo bitta bankning o`zi
ham o`zining plastik kartalar orqali to`lov tizimini yo`lga qo`yishi mumkin. 
M-n, Saratovdagi
“
Naratbank
” da “
Narat-kard
” 
nomli karta emissiya
qilingan va undan
“
Narat
” AJ 
magazinlarida to`lovni amalga oshirishda
foydalanilgan. Asosan ko`p hollarda bu katta mablag
’ talab 
qilganliga va
ishlatilish sohasining ko`p bo`lishi uchun ko`p xalqaro asotsatsiyalar yoki
bir nacha banklar asotsatsiyasi birgalikda plastik kartalar tizimi hizmatlarini
taklif etadi
(“Visa”, “Master 
Kard
”, “
Evropay
”; 
Rossiyada
“STS 
Kard
”, 
“
Yunion Kard
”, “
Zolotaya
korona” 
v.b.). Shu bilan birgalikda bir bankning
o`zi ham bir necha xil sistemalarning kartalarini emissiya qilishi mumkin, 
qachonki ularning vakili yoki hamkori sifatida. 

---

Yo`l cheklari Emitentlari
Y`ol cheklarini emissiya qilish va ular bilan muomala qilishda 
ham yuqoridagiga analogik vaziyat kuzatiladi. Yo`l cheki 
(traveller’s cheque) –
bu to`lov hujjati bo`lib, nosavdo 
xarakteridagi xalqaro to`lovlarni (bashqacha qilib aytganda, 
valuta) amalga oshirishda ishlatiladi, ammo ba’zi bir 
mamlakatlar (AQSH, Kanada) da tovar va hizmatlar uchun naqd 
pulsiz to`lov vositasi sifatida ham ishlatiladi. Yo`l cheklarining 
emitentlari sifatida banklardan tashqari turli xil kredit moliya 
institutlari, turistik organizatsiyalar, plastik kartalarniki kabi 
maxsus yo`l cheki emitentlari (“Tomas Kuk”, “Amerikan 
Express” v.b.) bo`lishi mumkin. Yo`l cheklari emitentlari 
orasida qattiq raqobat borib, buning natijasida hozirda 
standartlashgan yo`l cheklari chiqaruvchi emitentlarning 
birlashuvlari va emitentlarning asotsatsiyar tashkil qilishga 
harakatlari kuchayib bormoqda (Masalan, “Master Kard”, 
“Visa”). Rossiyada bu biznes bilan tijorat banklari 
shug’ullanmoqda.

---