Guruh talabasining biznes jarayonlarini boshqarish fanidan tayyorlagan

 Kichik 
biznes korxonalari tashkiliy tuzilmalarining turlari
Kichik biznes korxonalari boshqaruv tuzilmalarining quyidagi tashkiliy turlari 
mavjud: 
chiziqli; chiziqli-funksional; loyihalanadigan va matritsali; venchur 
va firma ichki innovatsiyali.
Boshqaruvni 
chiziqli 
tashkil etish bevosita lavozim vazifalarini shu tarika 
taqsimlash asosida quriladiki, bunda, har bir xodim firma oldida turgan vazifalarni 
bajarishga eng ko‘p darajada yo‘naltirilgan bo‘ladi. Barcha vakolatlar to‘g‘ridan-
to‘g‘ri (chizikli) belgilanadi. Ular yuqori boshqaruv bo‘ginidan qo‘yi boshqaruv 
bo‘ginlariga qarab o‘zgaradi. 
Boshqaruv tuzilmasini 
chizikli-funksional 
tashkil etish o‘z ichida ham chizikli, 
ham funksional boshqaruv elementlarini mujassamlashtiradi, ya’ni chiziqli 

---

boshqaruv maxsus yordamchi xizmatlar bilan mustaxkamlanadi. 
Loyixaviy tuzilma maxsus loyixani ishlab chiqish va unga rahbarlik qilishda 
qo‘llanadi. U dasturiy-maqsadli deb ham nomlanadi. Matritsali yoki katakli 
tashkiliy tuzilma ana shu tuzilmaning takomili hisoblanadi. 
Loyixaviy tuzilma -
bu aniq vazifani hal etish uchun tashkil etiladigan 
vaqtinchalik tashkilotdir. U funksional bo‘linma ichida tashkil etiladi. 
 
Matritsali tuzilma 
loyixaviy tuzilmalarining rivoji (takomili) hisoblanadi. U 
taqsimlashning ikki turi: vazifalar bo‘yicha va mahsulot bo‘yicha taqsimlashning 
uyg‘unlashuvidir. 
Venchur va innovatsiya tuzilmalari 
loyixaviy (dasturiy-maqsadli) tashkiliy 
tuzilmalarining zamonaviy ko‘rinishi hisoblanadi. Biznesda tavakkal ish 
innovatsiyalar, ya’ni yangi texnologiyalar, tovarlar yoki xizmatlarni ishlab 
chiqarishni tashkil etishda qo‘llaniladi. Strukturaga o‘zgartirishlar kiritish va uni 
almashtirish -bu jahon amaliyotidagi doimiy jarayondir. AQSH firmalarida, 
G‘arbiy Yevropa va rivojlangan Sharq davlatlarida boshqaruv strukturasi o‘rtacha 
3-5 yilda almashtirib turiladi. Masalan, bozorga qadoqlangan tovarlar taklif 
qiladigan “KRAIT FOODS“ kabi korxonalar odatdagi tovar va uni markasini 
boshqarishga asoslangan struktura o‘rniga asosiy e’tiborni o‘z iste’molchilariga 
qaratuvchi kombinatsiyalashtirilgan (aralash) strukturaga o‘tmoqda.
1
Bunda 
korxonalar tashkiliy strukturalari asosan 3 ta ishchi guruhidan iborat bo‘lib, 
birinchi guruh maqsadli segmentlarga iste’molchilarga xizmat ko‘rsatadi. Logistika 
bo‘limii vazifasini bajaruvchi uchinchi guruh mol yetkazib beruvchilar bilan 
optimal aloqani tashkil qilish natijasida tovarlarni o‘z vaqtida yetkazib berishni 
ta’minlaydi. Bundan tashqari, strategik integratsiya guruhi mavjud bo‘lib, bu 
barcha ishchi guruhlar faoliyatini muvofiqlashtirib, kompaniyaning umumiy 
strategiyasini ishlab chiqadi, bozor sharoitini o‘rganadi. Ayrim hollarda bunday 
tashkiliy strukturalarda odatdagi funksional bo‘limlarni saqlab qolgan holda, ayrim 
bir biznes jarayonning pirovard natijalari uchun javob beruvchi ishchi guruhlar 
tashkil qilinadi, funksional bo‘limlar ishlarini muvofiqlashtirib, keskin raqobat 
sharoitida korxonaning yuqori samaradorlik bilan faoliyat ko‘rsatishi 
ta’minlanadi.Yuqorida ko‘rsatilgan strukturaviy o‘zgarishlarning bosh omili bozor 
talablariga tezlikda moslashib, biznesning barcha sohalarida raqobatchilardan ko‘ra 
ustunlikka erishishdiir. Masalan, LIMITED kompaniyasi ishlab chiqarayotgan 
mahsuloti - ayolar kiyim-kechagini iste’molchilariga bir necha oyda yetkazib 
beruvchi raqobatdoshlariga qaraganda o‘zi ishlab chiqarib va bir necha hafta ichida 
iste’molchilarga yetkazib bermoqda. Bu kompaniyaga raqobat kurashida yuqori 
darajada ustunlikka erishishiga yordam bermoqda.